Het basisinkomen heeft mij, vanaf het moment dat ik er mee in aanraking kwam, gegrepen als een krachtig instrument om een aantal al langer spelende problemen binnen onze moderne samenlevingen aan te pakken. Maar niet als enig instrument. Sterker nog, een insteek enkel en alleen gebaseerd op het gedachtengoed rond basisinkomen komt op mij niet alleen monomaan, maar ook onrealistisch over. Alsof het die ene sleutel is, gelijk die Ene Verlosser.

Onlangs bezocht ik een kick-off weekeinde van De Beweging van de Nieuwe Economie. Daar maakte Daniëlle Hirsch duidelijk dat succesvolle eco-logische en -nomische systemen de volgende 3 factoren gemeen hebben:

• Diversiteit
• Connectiviteit
• Flexibiliteit

Implicaties

Een aanpak van problemen binnen een eco-logisch/nomisch systeem vraagt idealiter dus om de inzet van diverse instrumenten. Naast basisinkomen kunnen we daaraan gehoor gevend ook met andere instrumenten experimenteren. Ik noem hier twee andere, die ieder ook het instrument van het basisinkomen kunnen versterken. Wederzijds zijn er ook mogelijkheden vanuit het basisinkomen om die twee te versterken.

1. Emancipatie van burgers

Hieronder valt te denken aan een verbeterd inzicht in het functioneren van onze samenlevingen, waaronder het economisch subsysteem. Daarmee komen kiesgerechtigden steviger in hun schoenen te staan waar het erop aankomt hun belangen te behartigen en vertegenwoordigers van hun belangen (zoals volksvertegenwoordigers) op de juiste merites te beoordelen. Ook kan gedacht worden aan meer actieve inzet binnen onze democratische processen naast het bekende hokjes inkleuren.

Terzake het basisinkomen kunnen burgers aldus zowel het gedachtengoed zelf als ook opzet en uitkomsten van experimenten basisinkomen beter toetsen aan hun eigen belangen. Zij laten zich zogezegd minder knollen voor citroenen verkopen èn kunnen (pro)actiever meesturen.

Het basisinkomen op haar beurt maakt burgers vrij om hun kostbare aandacht aan emancipatie te kunnen besteden. Emancipatie houdt veelal een behoorlijk intense investering van eigen middelen in. Denk aan veel aandacht (‘kwaliteitstijd’) voor leren, oefenen en evalueren, in meerdere cycli.

2. Werker coöperatieven

Het principe van onze moderne democratie is sterk gebaseerd op het inzicht dat machtsstructuren beter functioneren waar degenen over wie de macht wordt uitgeoefend, een eigen zeg in die machtsuitoefening hebben. Daarnaast veronderstel ik bekend dat macht corrumpeert en absolute macht corrumpeert absoluut. Mede om die reden is binnen iedere democratie de zittingstermijn van welke machtsuitoefening dan ook, beperkt in de tijd. Het mag ons echter vanuit deze uitgangspunten bevreemden dat op de plek waar wij de meeste van onze actieve uren doorbrengen het met de invulling van deze principes droefig is gesteld: Namelijk op de werkplek. Voor veruit de meesten van ons geldt dat wij ons hebben te voegen naar hetgeen door een relatief kleine en vaste groep (bestuurders en eigenaren) is en wordt besloten. De meesten hebben slechts de keuze uit ja of nee, waarbij er dusdanig verstrekkende negatieve gevolgen aan een nee kunnen kleven dat meestal sprake is van een ‘slikken of stikken’.

In dat licht is het opmerkelijk dat er langzaamaan steeds meer werkenden een positie als werknemer verruilen voor die van zelfstandige. Als ik even de gedwongen ZZPer buiten beschouwing laat, dan valt op dat de vrijwillige ZZPer vooral kiest voor vrijheid eigen keuzes te maken terzake zijn/haar inzet tot en met de opbouw van eigen reserves aan toe. Deze ontwikkeling kunnen we als springplank naar evenwichtiger economische verhoudingen stimuleren, in kombinatie met het stimuleren van onderlinge verbindingen (connectiviteit!). Aldus kan een beweging van conventioneel hierarchische (economische) machtsverhoudingen naar een meer gelijk speelveld ondersteund worden.

In een positie van zelfstandige raakt iedere deelnemer natuurlijkerwijze ook intrinsiek bekend met rollen als investeerder, bestuurder, afnemer en leverancier. Daarmee ligt de weg open naar een beter begrip voor belangen die bij deze rollen horen, alsmede de onderhandelingsvaardigheden om in een (economisch) krachtenspel beter voor het eigen belang op te komen. Spelenderwijs, en vooral in samenwerking met anderen, met name in coöperatieven, raakt men tevens vaardiger in het hoeden van  gezamenlijke belangen. Deze lessen komen goed van pas in de onderhandelingen die we met elkaar reeds, en verder zullen moeten aangaan voor een duurzame invoering en bewaking van een basisinkomen.

Omgekeerd veronderstel ik het basisinkomen de werknemer op weg naar zelfstandigheid te ondersteunen middels vrijmaken benodigde aandacht (springplank) en gegarandeerd inkomen ter lediging basisbehoeften (vangnet). Daarnaast lijkt het mij niet onredelijk, met name gelet op huidige aanwezigheid van vele medeburgers net rond en zelfs onder de armoedegrens, dat een basisinkomen een gezonde duurzame vraagimpuls aan onze economiën kan geven. Hiermee onstaan, juist ook voor kleine en flexibele(!) start-ups meer kansen economisch succes te behalen met nieuwe producten en dienstverlening.

Communicatie – benut ook de flashmob

Op communicatiegebied bestaan allerlei interssante ontwikkelingen. Tot ongeveer begin deze eeuw waren we voornamelijk aangewezen op conventionele media, waarbinnen we artistieke uitingen niet moeten onderschatten in het bereiken van hoofden èn harten. Tegenwoordig vindt er grootschalige exploratie naar digitale media, waaronder ‘social media’, plaats. Hierin zie ik ook ruimte voor cross-mediale kanalen, waaruit activiteiten als flashmobs geboren worden die niet alleen in een flash geopenbaard worden, maar ook duurzaam vastgelegd en verspreid. Het is om die reden dat ik het initiatief heb opgevat een groepje enthousiaste professionals te verzamelen om bovenstaande materie op levendige en diverse wijze over het voetlicht te brengen. Indachtig de drieslag diversteit, connectiviteit, flexibiliteit zijn hier waarschijnlijk ook nog werelden te winnen.

Met het onverwachte en intrusieve karakter van de flashmob kunnen we wellicht ook middels uitgekiende inzet aandacht binnen het dagelijkse geweld aan nieuwsuitingen afdwingen. Daarnaast hopen we zaken in de actualiteit uit te nutten. Denk bijvoorbeeld aan het halfjaarlijkse heen en weer reizen van twee schilderijen tussen het Louvre en het Rijksmuseum uit welke aanschafwaarde 320 eeuwigdurende goudgerande basisinkomens kunnen worden gefinancierd. Een leuke om(uit-en-aan)kleed-partij in de ontvangsthal van het ‘Rijks’ met prikkelende teksten uitgesproken door personificaties van Marten & Oopjen kan zomaar hoge ogen werpen. Bijvoorbeeld.

Begin april zal een kwartet kunstzinnige professionals hiervoor als kick-off bijeen komen. Eén van die personen is co-creator van het filmpje over basisinkomen dat tijdens de meetup van 23 januari jongstleden haar wereldprimeur beleefde. Zelf heb ik vorig seizoen (2015-2016) als inspirator bij De Krachtfabriek ervaring opgedaan in het organiseren en regisseren van een flashmob ‘Ode an die Freude’.

Wordt vervolgd dus.

Zie deze publicatie waarin een en ander vanuit breder perspectief wordt belicht middels manifest ‘A New Deal of, for, by European citizens’.

Zie deze publicatie waarin het werker coöperatief anecdotisch wordt opgevoerd en naar toelichtend materiaal elders wordt verwezen.

Met hartegroet, Jan Maarten Fernig.

Het bericht Basisinkomen ‘embedded’ en multimediaal belicht verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.