Basisinkomen, wat is dat ook al weer?

We moeten oppassen dat de tem basisinkomen niet bezoedeld raakt door charlatans, profiteurs, conservatieve politici en gemakzuchtige kretologie in krantenkoppen en op sociale media.

Basisinkomen verschijnt als term veel in krantenkoppen en op sociale media, maar dat betekent lang niet altijd dat de vlag de lading dekt.
Zo zie je vaak dat mensen beweren dat er in Nederland al lang basisinkomen is en dat dat bijstand heet. Of je leest dat de nieuwe Italiaanse regering basisinkomen in gaat voeren en dat mede daardoor Italië failliet zal gaan. Of de draai die Dijkhoff op het VVD congres aan de bijstand wilde geven wordt als een start voor het basisinkomen gezien. Of je gaat zevenblad verkopen om zelf je basisinkomen te verdienen.

Laten we proberen bij de les te blijven.
Een basisinkomen is een periodiek uitgekeerd en vrij besteedbaar bedrag voor iedere burger, dat voldoende is om volwaardig van te leven, zonder dat daar een verplichting tegenover staat en ongeacht het inkomen, vermogen of de samenstelling van het huishouden.
Er zijn varianten op deze omschrijving (zie bijvoorbeeld in Basisinkomen, soorten en terminologie, Wat is een Basisinkomen? En waarom eigenlijk? en Is het nou OBI of UBI? en wat is het verschil in #basisinkomen?)

Essentieel is dat er sprake is van vier kenmerken:

  • Universeel: elk persoon, ongeacht leeftijd, geslacht, afkomst, woonplaats heeft recht op basisinkomen.
  • Individueel: basisinkomen wordt per persoon uitgekeerd, en dus niet op basis van een gezin of huishouden.
  • Onvoorwaardelijk: basisinkomen is een mensenrecht zonder verplichting tot tegenprestatie en zonder toets op inkomen en/of vermogen.
  • Hoog genoeg: het bedrag moet hoog genoeg zijn om een waardige levensstandaard mogelijk te maken, die overeenkomt met de sociale en culturele standaard.

Als je iets tegenkomt wat onder vlag van basisinkomen wordt gepresenteerd, kun je het ook toetsen op vier criteria, zie aan het eind van dit bericht.


Charlatans en profiteurs

Er zijn altijd mensen die een verdienmodel zien rond een nieuwe term.
Het begint zo: je wordt uitgenodigd om een bijeenkomst bij te wonen, waar je wordt uitgelegd hoe je aan een basisinkomen kunt komen. Dromen van elke maand een bedrag van € 300 tot € 3.000 of meer  op je rekening. Het enige wat je hoeft te doen, is eerst wat inleggen in het gezamenlijke “piramide”project. Of het nu zevenblad is, of een bitcoin, het blijft gokken en oplichting.
Transparantie is ver te zoeken. Wil je voordat je de bijeenkomst gaat bezoeken iets meer weten over het “project” dan wordt er gezegd: “kom eerst maar langs, dan weet je alles”. Een duistere zaak, waarom geen openheid?
Dit soort zaken wordt door Robin Ketelaars aan de kaak gesteld in Basisinkomen als trekker voor charlatans.

De voorwaardelijke bijstandsbodem met opbouw van de VVD

Van heel ander kaliber is de draai die fractieleider Dijkhoff in zijn toespraak op het VVD-congres  wilde geven aan de bijstand. De Volkskrant: Dijkhoff wil bijstandsuitkering verlagen, en alleen verhogen voor mensen die zich nuttig maken.
In zijn uitwerking stelt hij voor de bijstandsuitkering te verlagen. Een aanvulling van de bijstandsuitkering tot het huidige niveau is alleen mogelijk voor wie bijvoorbeeld de taal spreekt, een opleiding volgt, solliciteert, of ‘iets nuttigs doet voor de medemens’.
Op het eerste gezicht lijkt die verlaagde bijstand op een soort basisinkomen. De aanvulling is dan een soort participatie-inkomen zoals ook wel is bepleit door prominent CDA-lid Raymond Gradus, zie Participatie-inkomen is prima alternatief voor onbetaalbaar basisinkomen.
Het idee is natuurlijk vlees nog vis. Het voldoet aan geen van de kenmerken van het basisinkomen (het is niet voor iedereen maar alleen voor bijstandstrekkers, bijstandsregelingen zijn niet individueel, er wordt wel getoetst om inkomen en vermogen, het bedrag is laag, alleen aanvulling is mogelijk bij een tegenprestatie).
De administratieve uitwerking van de punten waarop je kunt scoren kon nog wel eens heel ingewikkeld worden!
Terecht is er veel bezwaar tegen het idee, maar Aukje van Roessel waarschuwt in De Groene dat het haar niet zou verbazen als de vvd-fractievoorzitter zijn uitgewerkte plan uiteindelijk gaat lanceren onder de noemer basisinkomen. En met een onderkoelde kwinkslag het woord kaapt van ‘links’, al willen de huidige voorstanders van een basisinkomen dat dit gaat gelden voor iedereen, ook de werkenden, en zal Dijkhoff daar geen voorstander van zijn. Maar basisinkomen bekt lekkerder, de stapjes erbij ogen dan logischer, en een ander woord doet de bijstand, het systeem erachter en voor wie het was bedoeld sneller vergeten.

Wie denkt dat het niet zo ver gaat komen: toen Dijkhoff was uitgepraat, kreeg hij een staande ovatie.

Oppassen, dus!

 

Het vermeende Italiaanse basisinkomen

Heel slordig is de manier waarop in en over Italië de term basisinkomen valt. Wat daar is afgesproken is te merken aan een regeling waarbij degenen die niet over middelen beschikken en geen werk hebben, maar wel bereid zijn dat te accepteren als hen drie keer iets wordt aangeboden, een bedrag van € 780 krijgen. Dus niet voor iedereen, wel een toets, wel tegenprestatie vereist en een behoorlijk laag bedrag.
Dat in de pers en op de sociale media deze (waarschijnlijk in Italië broodnodige) vorm van bijstand als basisinkomen en als ontoelaatbare vorm van geldverspilling wordt weg gezet, kan een hinderlijke of zelfs gevaarlijke begripsverwarring bij velen veroorzaken.

Conclusie: voor voorstanders van het basisinkomen is er nog heel wat te doen om het idee uit te leggen en te propageren!

Reyer Brons, juni 2018

De vier toetsingscriteria (ontleend aan De vier criteria voor een Onvoorwaardelijk Basisinkomen):

Het is een individueel recht voor ieder mens

Universeel : Elke persoon, ongeacht leeftijd, afkomst, woonplaats, beroep etc. heeft recht om deze toewijzing te ontvangen.

Er is geen vermogens- en/of inkomenstoets

Geen toets: Iedereen heeft het recht op een OBI op individuele basis. Dit is de enige manier om de privacy te garanderen en om de controle over andere mensen te voorkomen. OBI zal onafhankelijk zijn van de burgerlijke staat, samenwonen of huishoudelijke configuratie of van het inkomen of eigendom van andere huishoud- of familieleden.

Er is geen dwang tot arbeid of tegenprestatie

Geen tegenprestatie: als een mensenrecht is het OBI niet afhankelijk van enige voorwaarden, of van een verplichting om betaald werk te nemen, of om te worden betrokken bij de dienstverlening aan de gemeenschap, of om je te gedragen volgens de traditionele rolpatronen. Noch zal het onderworpen zijn aan inkomen, spaargeld of eigendomsgrenzen.

Het bedrag is hoog genoeg voor een menswaardig bestaan

Hoog genoeg : Het bedrag moet zorgen voor een fatsoenlijke levensstandaard, die aan de sociale en culturele normen voldoet in het betrokken land. Het moet materiële armoede te voorkomen en de mogelijkheid bieden om te participeren in de samenleving en in waardigheid te leven.

Het bericht Basisinkomen, wat is dat ook al weer? verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Geplaatst in basisinkomen, obi.