Bezwaren basisinkomen – 3: Economie

Basisinkomen is onbetaalbaar.
Basisinkomen maakt geen gebruik van verfijnde informatie en werkt daardoor log en beperkt doelgericht.
Een basisinkomen veroorzaakt een gigantische inflatie.
Hogere belastingen zijn slecht voor innovatie en bedrijven.
Basisinkomen verslechterd de positie van Nederland op de internationale markt.
Basisinkomen zal de informele economie, zwarte transacties en fraude aanjagen.

In het kader van het project basisinkomen van het NPI werk ik aan een verzameling bezwaren tegen het basisinkomen. Ik heb er circa 50 verzameld en gerubriceerd in 11 thema’s, zie  Bezwaren en weerstanden tegen het basisinkomen en de invoering daarvan.

Iedereen wordt van harte uitgenodigd deze bezwaren aan te vullen, ook de toelichting daarbij en uiteraard de weerlegging of relativering.

Het thema Economie is inmiddels voorlopig af. De overige thema’s volgen in een rustig tempo.
Zie hieronder voor de tekst onder dit thema. Voor bijstellingen in de toekomst zie de tekst op de NPI-site.

Korte melding van de bezwaren:

 

Uitwerking

Basisinkomen is onbetaalbaar

Toelichting
Basisinkomen is onbetaalbaar, wil het voldoende zijn om alle uitkeringen en andere gerichte vormen van overheidssteun kunnen vervangen.
De hoge overdrachtsuitgaven horende bij een basisinkomen zullen de collectieve uitgaven aan bijv. zorg en onderwijs verdringen.
Een laag basisinkomen zal de huidige bureaucratie rond uitkeringen, toeslagen e,d in stand houden en is dus geen zinvolle oplossing.

Weerlegging
Er zijn veel publicaties ter weerlegging van dit bezwaar, zie bijvoorbeeld de VBi-nota Basisinkomen: haalbaar en betaalbaar.
Zie ook Basisinkomen, asociaal of onbetaalbaar?

Om het basisinkomen betaalbaar te maken, kunnen de geldstromen binnen de nationale rekening worden aangepast, zonder daarbij de nationale rekening op te rekken. Als dat in voldoende mate gebeurt ontstaan er geen problemen. De volgende aanpassingen zijn voor de hand liggend of denkbaar:

  • verrekenen basisinkomen met het bestaande loongebouw
  • afschaffen of verkleinen bestaande sociale zekerheid inclusief bijbehorende bureaucratie
  • wijzigen van het belastingstelsel (bv. afschaffen zelfstandigenaftrek; gelijke tarieven voor de drie boxen; verschuiving naar belasting op consumptie)
  • afschaffen overbodig beleid (bv. vele subsidieregelingen; onnodige bureaucratie zoals in de zorg; ontwerpen slim beleid)
  • invoeren maatschappelijke dienstplicht.

Bovendien mag worden verwacht dat er op diverse gebieden besparingen zullen ontstaan, zoals: minder ziekteverzuim, minder fraude, minder criminaliteit, minder milieuschade, minder nutteloze consumptie, minder schuldsanering.

Tenslotte zullen de extra bestedingen van mensen die met het basisinkomen uit de armoede worden getrokken leiden tot meer belastinginkomsten.

Basisinkomen maakt geen gebruikt van verfijnde informatie en werkt daardoor log en beperkt doelgericht

Toelichting
Bezwaar dat o.a. regelmatig door Bas Jacobs wordt genoemd.
Het is beter enkel geld te geven waar dat nodig is. Met een basisinkomen wordt bijvoorbeeld geld gegeven aan niet-werkende vrouwen van goed verdienende mannen.
Er zijn betere en/of minder risicovolle/dure alternatieven om de problemen aan te pakken die het basisinkomen aan zou pakken.

Weerlegging
Dit bezwaar lijkt als belangrijkste doel van basisinkomen de armoedebestrijding te zien. Er zijn echter meer doelen, zoals vergroting van vrijheid en vereenvoudiging van de stelsels voor belasting en sociale zekerheid. Bij die doelen past het om juist minder informatie te gebruiken!
De manier waarop thans via het stelsel van sociale zekerheid de armoede wordt bestreden, is verworden tot een regel- en controle-systeem dat onmenselijke en slecht voorspelbare effecten heeft.

Verfijnde toedeling van inkomensoverdrachten zorgt onder meer voor veel dure bureaucratie, fraude, oneigenlijk gebruik, armoedeval-effecten.
Bij het grootste deel van de mensen die ‘het niet nodig hebben’ kan het worden verrekend met het bestaande loongebouw of belastingstelsel.

Niet werkende partners of huisgenoten krijgen met het basisinkomen een vergoeding voor huishoudelijk werk, opvoeding van kinderen, mantelzorg etc. etc. Zulke huishoudens gaan er financieel inderdaad op vooruit. Of dat ‘niet nodig is’, is voor discussie vatbaar.

Basisinkomen veroorzaakt  inflatie

Toelichting
Door een basisinkomen zal inflatie optreden omdat er geld in de economie wordt gepompt.
Door de extra belastingen die een basisinkomen vereist worden producten duurder, en dan volstaat het ingevoerde basisinkomen niet meer om in de basisbehoeften te voorzien.
Een basisinkomen verstoort de wisselwerking tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, omdat mensen in het kiezen van hun baan minder afhankelijk zijn van welke banen gevraagd worden. Dit kan leiden tot grote tekorten van bepaalde soorten productie en daarmee inflatie.
Met een basisinkomen zou een grote groep mensen niets méér hebben dan een basisinkomen, en dat zou zorgen voor inflatie in de prijzen van goederen die enkel voor deze groep van belang zijn (bijv. goedkope huisvesting).

Weerlegging
Of er inflatie optreedt bij invoering van basisinkomen hangt helemaal af van de manier waarop dat gebeurt.
Als je het via geleidelijke herverdeling invoert, is het risico op inflatie beperkte of afwezig. Bij abrupte invoering kunnen we forse effecten optreden, maar dat inflatie het automatische gevolg is, is een onbewezen stelling.
Zie hier een Engelstalig artikel waarin genuanceerd op deze vraag wordt ingegaan: Will basic income cause inflation?
Overigens verscheen eind 2017 het onderzoeksrapport Modeling the Macroeconomic Effects of a Universal Basic Income van het Roosevelt Instituut. De studie kwam tot de slotsom dat een maandelijkse uitbetaling van $ 1.000 aan iedere Amerikaanse volwassene de economie in een tijdspanne van 8 jaar met grofweg $ 2,5 biljoen zou doen toenemen!

Hogere belastingen zijn slecht voor innovatie en bedrijven

Toelichting
Hogere belastingen zijn slecht voor innovatie en bedrijven

Weerlegging
Dit bezwaar gaat er onuitgesproken vanuit dat basisinkomen hogere belastingen vraagt. Of dat zo is hangt er maar helemaal vanaf hoe je het invoert.
Overigens is ook de uitspraak dat hogere belastingen slecht zijn voor innovatie twijfelachtig. Er zijn economen die stellen dat juist hoge kosten van welke aard dan ook, een prikkel zijn voor innovatie, terwijl lage kosten juist een prikkel zijn om niet te investeren in te innovaties.

Basisinkomen verslechterd de positie van Nederland op de internationale markt

Toelichting
De belastingen die nodig zijn voor een basisinkomen zullen bedrijven het land uit drijven.
Met een basisinkomen zullen prijseffecten optreden (zowel in salarissen als in producten) waardoor we minder goed kunnen concurreren met andere landen

Weerlegging
Ook dit bezwaar gaat onbewezen uit van hogere belastingen bij invoering van basisinkomen.
Een voor de hand liggende oplossing is dat basisinkomen niet alleen in Nederland wordt ingevoerd, maar ook in omliggende landen, De kans dat dat gebeurt is zeer groot. Op dit moment vertonen de stelsels van sociale zekerheid in de Noord-West Europese landen grote overeenkomsten, zonder dat dat door een internationaal orgaan is afgedwongen!
Overigens betekent een basisinkomen een maatschappij die veel minder krampachtig functioneert dan nu het geval is. Dat is een positief punt voor het vestigingsklimaat.

Per saldo hoeft het bedrijfsleven overigens geen hogere lasten te dragen als de nationale rekening niet of slechts beperkt wordt opgerekt.
Overigens betalen grote bedrijven veel minder belasting dan kleine, het zou niet verkeerd zijn om daar wat aan te doen

Basisinkomen zal de informele economie, zwarte transacties en fraude aanjagen

Toelichting
Door verhoogde belastingen zal zwart werken met een basisinkomen veel aantrekkelijker worden
Door hogere (inkomsten)belastingen zullen er meer mensen belastingfraude plegen (o.a. zwart werken).
Als de extra kosten die basisinkomen met zich meebrengt, deels moeten worden opgebracht door hogere BTW, zal ook een groter deel van de omzet buiten het zicht van de fiscus blijven om BTW-afdracht te ontlopen.

Weerlegging
Belastingontduiking is helaas wijd verbreid, zowel bij minst bedeelden (waar het zwart werk of fraude heet) als bij de meer vermogenden (waar men naast fraude ook vaak in staat is de regelgeving te beïnvloeden en/of creatief naar de eigen hand te zetten).

Vrijwilligerswerk zal inderdaad worden gestimuleerd. Dat gaat buiten de nationale rekening om, dus dit zal tot het meten van enige kwantitatieve krimp leiden. Daar staat tegenover dat deze gratis productie wel bijdraagt aan de welvaart.
Zwart werk wordt deels juist minder gestimuleerd, omdat je (een deel van) je huidige uitkering verliest als je wit werkt. Met een basisinkomen vervalt deze prikkel.
Illegale arbeiders worden minder aantrekkelijk voor werkgevers, omdat zij geen basisinkomen hebben. Bij legale arbeiders kan het basisinkomen worden verdisconteerd in het salaris.
Crimineel werk wordt minder gestimuleerd, als de noodzaak om geld te verdienen vervalt voor mensen die moeilijk normaal werk vinden.

Uitleg

Dit is een onderdeel van een (project om te komen tot een) overzicht van bezwaren en weerstanden tegen het basisinkomen en de invoering daarvan. Zie de hoofdpagina op de NPI-site.

Eerder verschenen op de VBI-site de volgende onderdelen:

 

Reyer Brons, 20-12-2017

Het bericht Bezwaren basisinkomen – 3: Economie verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Geplaatst in basisinkomen, obi.