Kan blockchain iets betekenen voor de invoering van basisinkomen? Deze vraag staat centraal in een nieuwe reeks artikelen op de website van de Vereniging Basisinkomen.
Deze keer kort de vraag wat het eigenlijk wel en niet is.

Blockchain is een vrij nieuw begrip dat op allerlei plekken opduikt, ook in discussies rond basisinkomen. Er zijn juichverhalen over de mogelijkheden, maar ook opvattingen dat het om een niet erg relevante hype gaat of dat het zelfs een gevaarlijke ontwikkeling is, zowel in het algemeen als specifiek voor het basisinkomen.
Daar komt bij dat de techniek blockchain vaak op één hoop gegooid wordt met de munteenheid Bitcoin, de meeste bekende toepassing van blockchain. Het bezit van Bitcoins is op dit moment niet alleen maar een genoegen!

Uitleg blockchain

Daarom bij deze een korte poging het begrip te verhelderen en tot realistische proporties terug te brengen, waarbij ik gebruik heb gemaakt van een iets meer uitgebreide tekst op de site Wat is Blockchain?. Wie een beetje googelt, kan op internet veel meer uitleg vinden, zowel tekst als fimpjes.
Zie voor enkele links onderaan dit bericht.

Een blockchain bestaat uit data-transacties, blokken genaamd die aan elkaar gekoppeld zijn en die met behulp van cryptografie worden beveiligd.
Zo’n keten van blokken is enigszins te vergelijken met een database.
Databases liggen ten grondslag aan veel zaken waarop we dagelijks vertrouwen en zijn niets anders dan lijsten waarin alle gegevensmutaties worden bijgehouden. Geld bijvoorbeeld is tegenwoordig hoofdzakelijk te vinden in databases bij banken waarin alle balansen en transacties worden bijgehouden.
Ook veel registers werken op vergelijkbare wijze. Identiteitsgegevens bijvoorbeeld worden bijgehouden in databases. Elk gegeven is een element in een database die wordt bijgehouden door een instantie.
Tegenwoordig worden deze databases op een centrale plaats, afgesloten van de buitenwereld, bijgewerkt. Er is een goede reden dat deze databases op een centrale plek worden afgeschermd. De beveiliging van deze systemen is cruciaal (maar niet altijd onfeilbaar).

De blockchain is juist op dat punt radicaal anders. De blockchain is decentraal en open. Dit wil zeggen dat er niet één instantie of bedrijf eigenaar is, maar dat niemand exclusief eigenaar is. Het is een netwerk waar alle deelnemers samen de eigendom delen. Het is een open netwerk waaraan iedereen die dat wil kan deelnemen.
Net zoals email en internet van niemand is. Iedereen kan kiezen om email of  internet te benutten en deelnemen aan het open en decentrale netwerk, door het te gebruiken.
Het voordeel van deze open inrichting is dat een blockchain niet kan worden gekraakt door hackers. Als we blockchain vergelijken met internet dan maakt het voor data in databases mogelijk wat het internet doet voor informatie. Data kunnen met blockchain veiliger worden verspreid over verschillende databases terwijl de toegang verbetert.

Om eenvoudig uit te leggen wat een blockchain technisch gezien is, kan deze vorm van databeheer het beste worden vergeleken met een spreadsheet, bijvoorbeeld een Excel werkblad. Een Excel sheet die is gedeeld met iedereen ter wereld. Een lijst met gegevens waarbij iedereen die meedoet een exacte kopie van die lijst krijgt en kan zien wat er in staat. Iedereen met de spreadsheet kan vervolgens ook wijzigingen aanbrengen in de database.
Belangrijk is dat aan een blockchain alleen nieuwe blokken toegevoegd kunnen worden met een nieuwe originele “cryptotag”.
In feite is hiermee het enige wat in een blockchain gebeurt het toevoegen van nieuwe blokken, die automatisch met iedereen worden gedeeld. Het is niet mogelijk om een wijziging door te voeren in eerder toegevoegde blokken.

Met een universele database zoals de blockchain, zijn geen derde partijen (zoals banken als het over geld gaat) meer nodig. Een computer en internettoegang tot het netwerk is voldoende. Met open-source software is het vervolgens mogelijk om gebruik te maken van de betrouwbaarheid van de blockchain.
Een deelnemer in het netwerk kan kopieën maken van alle transacties en data die in de database staan. Maar om bijvoorbeeld een Bitcoin te kunnen gebruiken om te betalen moet hij aan kunnen tonen dat hij eigenaar is en de Bitcoin, geheel volgens de regels, eerder te hebben gekregen van iemand anders.

De doorbraak is dat dankzij ‘gedistribueerd vertrouwen’ digitale gegevens openbaar zijn, maar dat de eigendom van activa digitaal betrouwbaar en rechtstrees kan worden overgedragen, zonder derde partij. Het belang hiervan kan nauwelijks worden overschat.

Duidelijk is dat blockchain niet meer en niet minder is dan een instrument, een techniek. Zoals met alle instrumenten kun je die voor allerlei doelen aanwenden, ten goede of ten kwade.
Soms hoor je bezwaren tegen blockchain die terug te voeren zijn op toepassingen en niet op blockchain zelf.
Zo kunnen crypto-munten (zoals de Bitcoin) in praktijk vooral dienen voor speculatie (in plaats van als alternatief betaalmiddel zonder bemiddeling van de banken) of vergt het romantisch aandoende ‘minen’ van nieuwe munten extreem veel rekenkracht.
Dat heeft te maken met de manier waarop het instrument blockchain wordt gebruikt en niet met het instrument als zodanig!

Nuancering

Het voorgaande behoeft nuancering.
Er is discussie of de beschreven techniek echt zo veilig is als hierboven staat geformuleerd. Ook de stelling dat internet van iedereen is,  valt te relativeren. Wellicht volgt later een artikel waarin daar dieper op ingegaan wordt.
De ontwikkeling van blockchain staat ook niet stil. Het was een eerste vorm van wat met een bredere term digital ledger technology heet. Er zijn inmiddels nieuwere technieken die een aantal bezwaren tegen blockchain ondervangen, zoals lange doorlooptijden voordat elke mutatie overal ter wereld is gesynchroniseerd).
In deze reeks zullen we gemakshalve de term blockchain meestal gebruiken ook gebruiken voor alle vormen inclusief de nieuwe doorontwikkelingen, tenzij er een reden is meer expliciet te worden.

Er wordt ook gewerkt aan extra veiligheidsvoorzieningen die de voordelen ten opzichte van oude gecentraliseerde systemen teniet zouden kunnen doen.
Opgemerkt zij ook dat te pas en te onpas instanties op de loop gaan net de term blockchain. Niet altijd is wat zij doen een echte blockchain en soms is het ook helemaal niet nuttig om een blockchain te gebruiken in plaats van een ouderwets database.
Het doel van de artikelenreeks is niet dat allemaal uit de doeken te doen, maar als het nodig of nuttig is in het kader van de relatie tussen basisinkomen en blockchain kan het zeker aan de orde komen.

Blockchain en basisinkomen

Het is denkbaar voor de invoering van basisinkomen wereldwijd te werken met een cryptomunt, de Basic Income Coin (BIC). Of alleen in Nederland een Basis Inkomen Munt (BIM).
Dat kan ingevoerd worden door een breed open initiatief of juist door overheden of centrale banken.
Daarbij komen onmiddellijk heel veel vragen op die in vervolgartikelen aan de orde komen.
Onder de voorstanders van basisinkomen tref je zowel mensen aan die dat door de overheid willen laten regelen, als mensen die de rol van de overheid liefst zo klein mogelijk maken. Dat zal ook het geval zijn bij het nadenken over blockchain als instrument.

Blockchain is niet alleen maar theorie voor het basisinkomen, er bestaan al een aantal initiatieven voor cryptomunten gekoppeld aan basisinkomen, waaronder Manna van  Mannabase (voorheen Grandcoin), waar een uitgebreid White Paper van beschikbaar is (PDF, 32 pag.). Zie ook een artikel van Scott Santens hierover, waarin hij aan het eind nog negen andere initiatieven noemt.
Of dat een bruikbaar initiatief is of juist niet, komt later aan de orde.

Verder wijs ik er op dat er van 5-8 april 2018 in Groningen een Blockchain Hackathon zal zijn (grootste ter wereld), waar naar alle waarschijnlijkheid het idee zal worden uitgewerkt vanuit de “track” machine economy.

Wordt vervolgd!

Reyer Brons, 13 februari 2018
Met dank aan Sylvia van der Heijden voor haar commentaar op een eerdere versie.
Illustratie Pixabay

Enkele links naar informatie over blockchain:
https://www.youtube.com/watch?v=SSo_EIwHSd4 (How does a blockchain work – Simply Explained)
https://www.youtube.com/watch?v=93E_GzvpMA0 (What is Blockchain)
https://www.youtube.com/watch?v=KeFRLRA_XzQ  (Hoe werkt de blockchain? | NOS op 3)
https://www.youtube.com/watch?v=YV04Iuft94o (Blockchain toepassingen bij de overheid)
Europese Commissie start blockchain expertise-centrum
Blockchain in de polder

Het bericht Blockchain: wat is het wel en niet? verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.