Het Belgisch instituut Itinera heeft onder het mom van onafhankelijk onderzoek op zeer creatieve wijze vooroordelen tegen het basisinkomen verzameld en gepubliceerd in een dik rapport.
Tiitel: Nieuw onderzoek: universeel basisinkomen is gevaarlijke utopie
Roland Duchâtelet maakt er gehakt van.

1. Het basisinkomen in België is wél betaalbaar

Daarbij blijft de overheid net als nu de kosten van geneesmiddelen en andere zorgen op zich nemen, naast het basisinkomen.

In een eerste fase wordt het ‘cash-gedeelte’ van de uitkeringen van de sociale zekerheid, de ziekteverzekering en het OCMW – vandaag 73 miljard euro – vervangen door een
onvoorwaardelijk basisinkomen voor de hele bevolking plus een voorwaardelijk bijkomend inkomen voor gehandicapten, mensen die nu een hoger pensioen hebben enz.
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is samengesteld als volgt: tot de leeftijd van 17 jaar 0ntvangt men 200 euro per maand; van 18 tot 25 jaar ontvangt men 550 euro; van 26 tot 65 jaar ontvangt men 750 euro en vanaf 65 jaar ontvangt men 1.300 euro per maand. Als men dit
vermenigvuldigt met het aantal per leeftijdsgroep komt dat op 94,5 miljard euro per jaar. De kost van het aanvullende ‘voorwaardelijk bijkomend inkomen’ wordt geschat op 14,5 miljard euro. Het “uitkerings”- gedeelte van de vernieuwde sociale zekerheid kost in totaal dus 109
miljard euro.

Op het ogenblik dat het basisinkomen wordt ingevoerd, verandert het inkomen uit arbeid van de werkenden helemaal niet. Bijvoorbeeld, iemand die nu 1.750 euro netto verdient, zal dan een loonbriefje krijgen waarop staat: basisinkomen 750 euro, inkomen uit werk: 1.000 euro. De werkenden krijgen in eerste instantie hun basisinkomen van de werkgever. Dat is ook zo voor zelfstandigen, die in die zin ‘zichzelf’ een basisinkomen betalen. Zo verandert er niets voor de werkenden, niets voor de werkgever en niets voor de overheid. De werkgevers betalen op die manier 41 miljard euro (4.560.000 werkenden x 12 maand x 750 euro = 41 miljard euro) aan basisinkomens van de totale kost van 109 miljard euro die eerder werd berekend.

Zo blijft er nog 68 miljard euro (109 – 41) te financieren, maar dat is minder dan de 73 miljard euro die de overheid nu reeds uitgeeft aan uitkeringen. Er is dus geen financieel probleem om een basisinkomen in te voeren. Er is zelfs ruimte om het basisinkomen voor kleine zelfstandigen te laten betalen door de overheid (in plaats van door henzelf). Dat kan
men zien als een individuele subsidie voor ondernemerschap.

In een tweede fase brengt de overheid-werkgever het uitbetalen van het basisinkomen aan haar werknemers onder in het budget ‘basinkomen’: de budgetten voor de tewerkstelling van overheidspersoneel verminderen daardoor met hetzelfde bedrag. Het is dus een ‘cosmetische
ingreep’: een verandering van budgetpost. Daar zit ook het onderwijs met zijn 400.000 werknemers in.
Deze methodiek kan men uitbreiden naar de zorg, waar er 500.000 actieven zijn en de subsidies ongeveer 4.000 euro per maand per werkende bedragen. Net zo voor de cultuursector, waar 60.000 mensen werken die gemiddeld voor 2.000 euro per maand per persoon gesubsidieerd worden.
In beide gevallen ligt de subsidie per werknemer hoger dan het basisinkomen van 750 euro, zodat men hier ook een deel van de subsidies kan verschuiven naar het budget ‘basisinkomen’.
De dynamiek die daardoor ontstaat is dat de overheid individuele mensen subsidieert (met een
basisinkomen), en in mindere mate dan nu organisaties subsidieert.

2. Wat is er gebeurd in het hoofd van de onderzoekers van Itinera?

Zij hebben van bovenstaande berekening geen gebruikt gemaakt, alhoewel ze in het boek van Nele Lijnen staat, dat zij als referentie citeren. Boek niet echt gelezen? Het wordt pas onrustwekkend als men vaststelt dat andere betaalbare voorstellen die ze wel in hun tekst
opnemen, ook worden geweerd, vermoedelijk omdat ze betaalbaar zijn en daarom niet in hun kraam passen. Om in een wijd verspreid persbericht België mede te delen dat het basisinkomen onbetaalbaar is, gebruiken ze twee eigen voorstellen (!) en dat van de piratenpartij (!!). Een veelzeggende cartoon (hieronder) in de aanhef van het persbericht
maakt duidelijk dat de verdedigers van het basisinkomen zo niet oplichters minstens idioten zijn. Niet iedereen weet dat de tech ondernemers van Silicon Valley er voor zijn, net zoals de
belangrijkste economisten in ons land: Geert Noels, Peter De Keyzer, Pascal Paepen, Véronique Goossens (Kanaal Z), Koen Schoors (UGent) om er enkele te noemen.
Prominenten zoals Bart Lodewijckx (unizo), Karel Van Eetvelt, Françoise Chombar (Melexis), Grete Remen (NVA), Jan Vercamst (ACLVB) en Noël Slangen steunen het ook.

Voorstanders zien in het basisinkomen de oplossing om onze welvaart te behouden nu robots en machines steeds meer het werk van mensen overnemen, geheel in de zin van de doelstelling van Itinera destijds: nadenken hoe we de toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen kunnen veiligstellen in de veranderende wereld.

De onderzoekers denken dat er steeds nieuwe jobs de oude vervangen. “Wanneer routinetaken gemakkelijker gebeuren, kan het takenpakket simpelweg veranderen. Geen jobdestructie, maar jobmutatie. Zo verdween bij de introductie van de bankautomaat in de jaren ’70 de
bankbediende niet”, schrijven ze. “Eerder in de geschiedenis had Karl Marx het einde voorspeld van de wevers aan de hand van het mechanisch weefgetouw. Het tegengestelde gebeurde” Dat is dus het wetenschappelijke niveau van deze Itinera-analyse. Als voorbeeld van nieuwe jobs citeren zij “de app-designer, de dronepiloot, de social media-expert & de
SEO-writer (dat zijn mensen die zorgen dat je website hoger komt in de google search, ik heb het ook even moeten opzoeken). Daar komen allicht enkele honderden jobs uit, maar nooit evenveel als de duizenden die verdwijnen in de retail, bijvoorbeeld.

Nog een mooie: “Een basisinkomen dat voor bepaalde jobs de loonkost dermate zou verhogen dat een robot economisch rendabel wordt” terwijl ze elders schrijven dat het basisinkomen een groot cadeau is voor de bedrijven: “een verdoken algemene loonsubsidie als geïnstitutionaliseerde cadeaupolitiek voor bedrijven”. Ze hebben niet door dat ze zichzelf
tegenspreken.

En: “De vrijheid van het basisinkomen wordt betaald met de onvrij-heid van iedereen die bijdraagt aan de financiering ervan. “Productieve burgers worden dan ‘geëxploiteerd’ door vrijwillig onproductieve burgers”. De auteurs ontgaat dat de sociale zekerheid vandaag evenzeer door de “sterkere schouders” wordt betaald. Zij stellen met deze uitlating de wenselijkheid van de sociale zekerheid überhaupt in vraag, zonder het evenwel zelf te
beseffen.

Verdere citaten:
“Geen van de voorgaande voorstellen zou echter de nodige financiële middelen kunnen vinden, zonder aanzienlijke negatieve effecten op de economie en maatschappij”;
“Elk basisinkomen-voorstel, zelfs de sobere versies met lagere bedragen, kent een aanzienlijke financieringsbehoefte”;
“Het basisinkomen, en het inherente gebrek aan sociaal beleid op maat, introduceert een emmer met ronduit gigantische gaten”; “dat met een
basisinkomen het arbeidsaanbod in deze sector vermindert, zal eerder leiden tot ronduit desastreuse gevolgen”.

3. Bij de communicatie naar de pers laten de auteurs evenzeer hun hart spreken:

De titel is “Nieuw onderzoek: universeel basisinkomen is gevaarlijke utopie”, de
communicatie via Belga “Universeel basisinkomen is onhaalbaar, onbetaalbaar en
onwenselijk” De illustratie:

Enkele stukken tekst in de communicatie:

“een asociale manier om sociaal beleid te voeren”,
“Zelfs voor het laagste universeel basisinkomen betekent dat een meerkost van anderhalf keer
de vergrijzingkost”, aldus Ghiotto.
“Een heldere kijk op aangevoerde motiveringen van, en de beweerde evidentie voor, het universeel basisinkomen volstaat om het te diskwalificeren”.
“Een basisinkomen verkondigt hoop, maar teert op angst”;
“Cherry  picking van cijfers en anekdotes”
“verklaart ook waarom zoveel tech-goeroes het basisinkomen verkondigen. Hun lange termijn Silicon Valley business model draait dan op private baten (hun eigen omzet) en publieke kosten (het basisinkomen).”;
“Een verdoken algemene loonsubsidie als geïnstitutionaliseerde
cadeaupolitiek voor bedrijven”;
“gebakken lucht”;
”De administratieve besparing is een (zelf)bedrog, de politiek economische realiteit zal het ideaal doen verglijden naar bureaucratie en complexiteit”;
“Georganiseerde (inkomens)ongelijkheid”:
“Een genderblinde werking van de vrije markt, maar het hoeft niet gezegd worden welke partner – nog meer dan vandaag – zal instaan voor deze zorg”;
“Een echt universeel basisinkomen is budgettair onbetaalbaar en sociaal onaanvaardbaar. Wat blijft er dan nog over? Wishful Thinking. Een Brave New World scenario”;
“De hele samenleving moet overstag voor een beperkte vooruitgang voor enkelen, en een voorspelbaar verlies voor velen”.

4. Conclusie

De “analyse” is een pamflet waarin de auteurs hun gevoelens van afkeer ventileren. Ze vinden met tegenzin toch iets positiefs: “Het is natuurlijk niet moeilijk om uitkeringsfraude te elimineren door iedereen een onvoorwaardelijk recht op uitkering te geven…” Het basisinkomen maakt inderdaad een einde aan de sociale fraude (die een groeiende kanker is
voor de sociale cohesie in onze maatschappij).

De reden voor de afkeer wordt duidelijk waar ze schrijven “Een basisinkomen verbreekt het sociaal contract waar de samenleving op is gebouwd”. De auteurs beseffen niet dat, indien men de geschiedenis van de menselijke beschaving herleidt tot 24 uur, het hedendaags
concept “arbeid” (waar heel hun denken is op gebaseerd) slechts sinds 24 minuten bestaat en binnen 5 minuten zal verdwijnen. Ook vele andere mensen en beleidsmakers beseffen dat niet.
De mensen die het basisinkomen verdedigen beseffen dat wel en willen de sociale zekerheid redden. Deze is om historische redenen gekoppeld aan arbeid en moet omwille van de robotisering ontkoppeld worden.

De auteurs bestrijden het basisinkomen met suggestieve cartoons, ongefundeerde veronderstellingen, platte beledigingen en leugens. Ik ben niet overtuigd dat alle stakeholders van Itinera dat willen.

Roland Duchâtelet, juni 2017, geplaatst door Reyer Brons
Een verkorte versie is 21-6-2017 geplaatst in op De Stem

Het bericht Duchâtelet schrijft vernietigende reactie op “analyse” van Itinera over basisinkomen. verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.