Veel misplaatste vreugde op sociale media na het besluit het Finse experiment met regelarme bijstand niet te verlengen. Lastig, die zwalkende politici!
Kunnen we hier iets van leren?

Na 20 april was er een explosie van vreugde in de pers en op de sociale media bij tegenstanders van het basisinkomen. Gejuich omdat het Finse experiment met het basisinkomen om zeep geholpen is.
Onderstaand een paar voorbeelden van het gejuich op Twitter:

• Finland stopt zijn experiment met basisinkomen wegens geen succes (!) en gaat nu iets proberen dat N-VA al jaaaaaaaaaaaaaren doet: activering v werklozen met stok achter de deur. (Bert Bulckens, 20-4)
• De linkse vrienden van het #BasisInkomen kunnen weer naar huis. Finland breekt experiment tussentijds af. (Gert-J van Ulzen, 21-4)
• Weer een linkse fabel doorgeprikt. Gratis geld bestaat niet en basisinkomen is verkapte herverdeling van geld. Je kan het nog zo een vriendelijke naam geven, socialisme zal altijd falen. (Yernaz Ramautarsing, 21-4)
• Gratis geld geven is geen oplossing. Goed dat de Finnen dat nu ook zien. Finnen stoppen alweer met basisinkomen. (Marijke Glasbergen, 22-4)
• Bij de Finnen werkt het basisinkomen dus niet. (Mark Visser, 22-4)
• De dag die je wist dat zou komen. Kun je nagaan hoeveel politieke tijd we de afgelopen jaren hadden kunnen besteden aan iets anders dan het basisinkomen. Nadat Zwitserland het afwees stopt ook Finland nu met de proef. (Harry van der Molen, 23-4)
• Met een hoop poeha en opzien gestart en nu heel stilletjes gestopt: het Finse experiment met een basisinkomen. (G van Dorp, 24-4)
• Laat het non-debat over het basisinkomen nu eindelijk stoppen. Het werkt niet, het zal niet werken, het kan niet werken. (Karel Pereboom, 24-4)

Gelukkig waren er ook andere geluiden, zoals:

• Interessant: minister v financiën Orpo (Finland) stopt na dit jaar met experiment basisinkomen omdat het mensen te weinig activeert. Zweden gaat nu het Britse ‘universal credit’ systeem testen. (Sywert van der Linden, 21-4)
• Een experiment #basisinkomen met een veel te klein bedrag…, is geen serieus #experiment; dat heeft geen kans van slagen. (Harry ten Elzen, 22-4)
• #Finland zal het experiment met #basisinkomens voor #werklozen stopzetten. Dat project werd sinds vorig jaar getest en zou in 2019 uitgebreid worden naar niet-werklozen. (Sceptr, 22-4)
• Dankzij het basisinkomen hadden de werklozen minder stress. De leiders van het experiment hebben alleen niet kunnen aantonen dat een basisinkomen meer werk oplevert. (Tayelrand, 23-4)
• Het Finse ‘basisinkomen’ crasht, en dat is niet erg. (Yve Marx, 24-4)
• Een gebrek aan standvastige politici in #finland – #basisinkomen is sprong in het donker – laten we in ons land dan een deftig experiment + onderzoek doen onze sociale zekerheid schiet helder tekort en not futureproof. (Nele Lijnen, 24-4)
• Nog voor bekend is of het werkt, staakt Finland zijn experiment met een basisinkomen. (Trouw, 25-4)
• Helemaal oneens! Dit was geen basisinkomen maar experiment rond minder condities voor uitkeringen. Wordt nu vervangen door super geconditioneerd universal credit systeem. Een strop voor wie opkomt voor meer universele toegankelijke uitkeringen. (Anne van Lancker, 25-4)

Wat er aan de hand is is dat het experiment dat in Finland in 2017 en 2018 loopt, niet wordt verlengd. De organisatoren vinden dat jammer, maar hadden dit al aan zien komen, zie dit bericht uit januari 2018 The Basic Income Experiment will continue for another year – Analysis of the effects will begin in 2019.
Inmiddels is ook vanuit Finland gereageerd op de dubieuze berichten in de pers, zie Finland’s basic income organisers correct inaccurate media reports of trial’s premature death.
Het liefst hadden de onderzoekers  gezien dat het experiment werd verlengd en uitgebreid met een groep werkenden, maar de politieke leiding is ongeduldig en wil het gevoel hebben dat er onmiddellijk iets gebeurt aan het terugdringen van de zeer hoge werkloosheid in Finland. Activerend beleid heet dat met een mooi woord – de uitwerking in de praktijk die achter deze term schuilt is ongetwijfeld niet veel vrolijker dan wat wij in Nederland kennen van UWV en Sociale Diensten, of van het Duits ARGE zoals op de website van de VBi is beschreven in het feuilleton Parallel Universum.

Zie ook dit uitgebreide artikel dat vandaag verscheen in De Standaard: Is het basisinkomen nu al dood?

Zoals de Vlaamse politica Nele Lijnen tweette – geen standvastige politici.
Wellicht kreeg  de Finse regering ook nog een duwtje om te gaan zwalken in een recent rapport van de OECD OECD: Basic income would increase poverty in Finland. Terzijde, de hoofdauteur van dat rapport was de vorige premier van Finland …..
Met een eerder OECD rapport (Basic income as a policy option: Can it add up?, mei 2017) is eerder op deze website de vloer aan geveegd (OECD creëert verwarring over Basisinkomen), maar dat is natuurlijk niet door gedrongen in het Finse regeringscentrum.

Een interessant commentaar komt van de Vlaamse hoogleraar Ive Marx  in een artikel Het Finse ‘basisinkomen’ crasht, en dat is niet erg, waaruit ik het volgende citeer:
Moeten we hier nu rouwig om zijn? Welnee. Om te beginnen werd het experiment nooit wat het had moeten worden. Oorspronkelijk was het idee dat duizenden willekeurig gekozen Finnen een deftig basisinkomen zouden krijgen. Dat bleek dus snel te duur. Uiteindelijk draaide het erop uit dat zo’n tweeduizend langdurig werklozen een uit­kering mochten behouden zonder dat er veel vragen werden gesteld. Het ging om 560 euro – een kwart van het mediaan inkomen van een alleenstaande……. 

Maar zelfs als de Finnen het oorspronkelijke opzet hadden gerealiseerd, is het maar de vraag wat het ons had kunnen leren. Voorstanders van het basisinkomen beweren, geheel aannemelijk, dat de écht gunstige effecten zich maar kunnen voordoen als iedereen een basisinkomen krijgt en niet alleen een handvol gelukkigen.

Ive Marx eindigt zijn betoog met een oordeel over wat de Finnen nu gaan doen:

Ondertussen zeggen de Finnen naar het Britse universal credit te kijken. Wat een plotwending!
Want dat is het tegenovergestelde van een basisinkomen. Het is een uitkering die net heel sterk afhankelijk is van je inkomen, waar veel voorwaarden aan verbonden zijn en waar bijgevolg een legertje ambtenaren aan te pas komt om alles en iedereen te controleren.
De invoering van het universal credit is overigens een regelrechte ramp in het Verenigd Koninkrijk.
De administratie ervan blijkt een nachtmerrie.

Uitgerekend daar kijken ze nu naar in Finland. Knettergek zijn ze.

Wat leren we hiervan?

Onder de voorstanders van basisinkomen wordt verschillende gedacht over het nut van experimenten. Critici zeggen dat goede experimenten haast onmogelijk zijn en dat slecht uitgevoerde experimenten goede redenen geven aan tegenstanders om het idee voorgoed af te serveren.
Een aantal van de geciteerde tweets lijkt deze critici gelijk te geven.

Anderen vinden dat je van elk experiment wat kunt leren en dat experimenten zeker bijdragen aan verbreding van het denken over basisinkomen.
Ook Ive Marx zegt iets over dit onderwerp:
Experimenten waarbij je een hele gemeenschap een basisinkomen zou geven, zouden daarom veel informatiever kunnen zijn. Dan zou je wel kunnen zien hoe mensen anders met elkaar omgaan, zodra ze de financiële basiszekerheid hebben die een basisinkomen biedt. Misschien worden mensen dan inderdaad ondernemender en besteden ze meer tijd aan zorg voor elkaar. Misschien liggen ze dan minder wakker van wie aan wie een hand geeft.

Maar zelfs dan zullen die experimentele gemeenschappen deel blijven van een breder economisch bestel. Tenzij je ze zou opleggen om zelfbedruipend te functioneren, wat natuurlijk weinig realistisch en nuttig zou zijn. Je wilt geen Bokrijkeconomieën creëren. Verder mag je ook aannemen dat een basisinkomen grote effecten zou hebben op bijvoorbeeld de lonen. Aan de ene kant zijn mensen misschien bereid sneller bepaalde banen aan te nemen, omdat ze toch al een basisinkomen hebben. Aan de andere kant zijn ze misschien niet meer bereid om minder leuke baantjes op te nemen, tenzij die beter betalen.

Effecten van een basisinkomen op de lonen kun je moeilijk vaststellen met lokale experimenten, zeker als nationale regels en afspraken blijven gelden. Want je kunt je voorstellen dat je geen minimumlonen of cao’s meer nodig hebt met een basisinkomen. Maar die even opheffen om experimentele redenen is juridisch niet erg realistisch.

Om maar te zeggen: er zijn beperkingen aan wat je met experimenten kunt leren. Complexe maatschappijen passen nu eenmaal niet in een petrischaaltje. Een echt basisinkomen zal altijd een sprong in het donker blijven.

Voor mij is elk geval helder dat er veel beter over experimenten en de condities daarvoor moet worden nagedacht, dan tot nu toe meestal gebeurt.

Reyer Brons, 28 april 2018

Het bericht Het gedoe rond het Finse experiment, de sociale media en hoe nu verder verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.