Laten we beginnen met een plan om een Basisinkomen in te voeren van € 1.000 per maand voor volwassenen en € 110 voor kinderen.
Voor mensen die daarbij in de problemen komen, zoals zieken en gehandicapten kan het bestaande systeem van Persoonsgebonden Budgetten (PGB) enige uitbreiding krijgen.
Uitgezocht moet worden hoe dit plan van Theo Heutinck financieel gedekt kan worden.

De manier waarop Ingrid Robeyns haar visie op Basisinkomen onder woorden brengt in haar annotatie  “Het basisinkomen ,waarom zouden we dat (niet) willen?”  en met name de latere samenvatting in Trouw spreekt mij zeer aan. Het sluit aan bij wat ik eerder heb uitgesproken in de Denktank Basisinkomen.
Retoriek i.p.v. onderbouwing voert de boventoon in de discussie over basisinkomen schrijft Ingrid. Dat slaat zowel op voorstanders als op tegenstanders.
Zo heb ik nogal wat moeite  met sommige mail-berichten in de Denktank Basisinkomen. Wat voegen deze toe aan het dichterbij brengen van de invoering van een Basisinkomen?
Er zullen uiteraard nog wel detail-aspecten zijn die om aandacht vragen voor het besluit tot invoering van een basisinkomen genomen kan worden.

De vraag die Ingrid stelt in haar publicatie is:  Wat willen we met een Basisinkomen bereiken?

Ik denk dat het goed zou zijn als alle voorstanders van een Basisinkomen en met name ook de Vereniging Basisinkomen (VBi)  zich nog eens over deze vraag buigen.

A. Uitgangspunten

Voor mij gelden  de volgende uitgangspunten:

1. De huidige situatie in Nederland m.b.t het Sociale Stelsel.

In Nederland kennen we een Sociaal Stelsel dat complex, bureaucratisch, duur en fraudegevoelig is. Het is wenselijk na te denken over een nieuw stelsel.

2. Kansen en bedreigingen m.b.t. de toekomst.

De toenemende automatisering en robotisering zal in de nabije toekomst ingrijpende gevolgen hebben voor de arbeidsmarkt.
In het boek Homo Deus van Yuval Noah Harari  “Een kleine geschiedenis van de toekomst” wordt beschreven dat we rekening moeten houden met een toenemend aantal mensen die geen economische waarde meer zullen hebben op de arbeidsmarkt. Dit zal betrekking hebben op alle sectoren van de samenleving.
Als die allemaal in de WW komen wordt de WW onbetaalbaar.

Een Basisinkomen zou mijns inziens voor beide punten een oplossing kunnen bieden.

Opmerking:
Vaak wordt armoedebestrijding ook als uitgangspunt genoemd. Ik ben van mening dat armoedebestrijding geen uitgangspunt van de invoering van een Basisinkomen kan/mag zijn.
Er zullen altijd rijke en minder rijke mensen blijven maar waar ligt de grens van armoede.
Een Onvoorwaardelijk Basisinkomen (OBI) voor iedereen zal  ongetwijfeld een positieve bijdrage leveren aan de bestrijding van armoede.
Ook kwaliteit van leven wordt soms genoemd. Hier is het zelfde van toepassing als bij armoedebestrijding: waar ligt de grens?  OBI zal zeker ook een positieve bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven.

B. Hoe verder?

Laten we beginnen met een plan om een Basisinkomen  in te voeren van € 1.000 per maand voor 18 jarigen en ouder en € 110 per maand voor onder de 18 jaar. Schrap in het plan alle uitkeringen en toeslagen.
Er zullen ongetwijfeld in die situatie meerdere mensen zijn die in de problemen komen. Denk aan zieken en gehandicapten. Daarom stel ik voor het bestaande systeem van Persoonsgebonden Budgetten (PGB) enige uitbreiding te geven. Verderop in dit artikel een nadere toelichting  op dit voorstel.
Daarnaast moet meer nadruk gelegd worden op het positieve gedrag van mensen als ze niet meer betutteld worden en in hun waarde worden gelaten. In deze verwijs ik naar 100weeks projecten in Afrika..
Een basisinkomen zal eenzelfde positieve gedragsverandering tot stand kunnen brengen in onze samenleving.

C. Vragen van Ingrid Robeyns.

 Ingrid Robeyns stelt de vraag: is Basisinkomen wenselijk. Het antwoord vinden we niet door retoriek maar door diepgang en antwoorden op drie nadere vragen die ze stelt:

C.1. Wat gebeurt er indien  alle uitkeringen en toeslagen worden vervangen door een Basisinkomen?

Een antwoord gebaseerd op een goede analyse ontbreekt tot nog toe, ook bij  VBi.  Er zijn alleen wat aannames.
Ingrid Robeyns denkt  dat het basisinkomen nooit hoog genoeg kan zijn om alle voorzieningen als uitkeringen en toeslagen te kunnen schrappen. Zeker zal dat in een aantal persoonlijke situaties het geval zijn.
Mijn voorstel is daarom om naast een basisinkomen van € 1.000 resp. € 110 per maand en per persoon  een PGB-mogelijkheid  in te stellen voor in principe  alle Nederlanders. Dit lijkt mij een zeer pragmatische en bruikbare oplossing.
Het systeem PGB kennen we al  in Nederland. Ook heeft iedere Nederlander al een Burger-Service -Nummer (BSN). Dus  een PGB-nummer is in principe snel gemaakt.
Iedereen die nu een PGB heeft wordt uiteraard gekort met € 1.000 of  € 110.
In principe kan elke Nederlander voor een PGB , als aanvulling op het basisinkomen, in aanmerking komen.
Het is belangrijk dat e.e.a. goed georganiseerd wordt om oneigenlijk gebruik en misbruik te  voorkomen.
Ik laat aan anderen over hoe dat zou kunnen. Ik heb geen kennis van PGB –systematiek.
Wat voorkomen moet worden is dat er weer  bureaucratische rompslomp ontstaat.

Zelf denk ik aan een rol voor de belastingdienst. Als iemand, volgens deskundigen in aanmerking zou komen voor een PGB zou ook met de belastingdienst gecheckt moeten worden of er belemmeringen zijn (stapeling etc.).
Als check en uitbetaling door de belastingdienst (die ook de inkomens – en vermogenspositie van elke Nederlander kent) worden geregeld, kan een betrouwbaar systeem tot stand komen.
Instanties als SVB (Sociale Verzekeringsbank) en UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) zijn dan (deels) overbodig  geworden. Wellicht  heeft de Belastingdienst enige aanvullende  capaciteit nodig maar na opheffen van SVB en UWV zal voldoende deskundige capaciteit beschikbaar zijn.

C.2. Wat  willen we bereiken met een Basisinkomen?

Een Basisinkomen zorgt voor een zekere mate van inkomenszekerheid. De hoogte ervan hangt af van de haalbaarheid en de betaalbaarheid. Een Basisinkomen van € 1.000  resp.  €110 E betekent voor een gezin met 2 kinderen in Nederland een gegarandeerd belastingvrij inkomen van € 2.220 E.  Mijns inziens is dat redelijk te noemen.
Als er dan ook nog sprake is van 1 (of 2) betaalde banen is het totale  inkomen bijna riant te noemen.

Er moet natuurlijk wel afgedekt zijn dat werkgevers niet de truc uit kunnen halen om lonen en salarissen met overeenkomstige bedragen als het basisinkomen te verlagen.

De conclusie kan dus zijn dat een Basisinkomen van € 1.000 resp. € 110  een realistisch plan zal zijn als uitgangspunt met daarnaast het PGB voorstel.  Het antwoord is dus een redelijke inkomenszekerheid. Alle reden dus om met vereende krachten aan dit plan te werken.

C.3. Zijn er alternatieven en hoe scoren die?

Een terechte vraag.
Massaal investeren in de publieke sector (Ingrid noemt basisbanen als alternatief) is voor mij uit den boze omdat dit meer betaalde banen bij de overheid tot gevolg zal hebben. We willen juist minder regelgeving en een goedkopere overheid. Een basisinkomen van € 1.000  stimuleert mensen om zelf extra inkomen te zoeken d.m.v. activiteiten die beter bij hun passen (zonder overheidsbemoeienis). Veel mensen in betaalde banen zullen steeds mee vrije tijd tot hun beschikking krijgen (25-urige werkweek?) zodat ook meer tijd beschikbaar komt voor vrijwilligerswerk en participatie.
De vraag of er betere alternatieven zijn kan ik niet beantwoorden. Ik kan ze niet bedenken.
Wie dat wel kan mag het zeggen.

C.4. Aanvullende vraag: Hoe willen we een basisinkomen realiseren?

Als aanvulling op de 3 vragen van Ingrid  Robeyns moet m.i. een  vraag  toegevoegd worden:
Langs welke weg kunnen we een plan om een basisinkomen in te voeren het beste realiseren?

Het antwoord is: door draagvlak te creëren.
Architect Thomas Rau heeft “Material Matters” gepubliceerd, het alternatief voor onze  roofbouwmaatschappij. Daaruit is mijn idee als antwoord op bovenstaande vraag voortgekomen.
Rau:
Ieder huishouden zit met het probleem van vuile was en velen hebben daarvoor een wasmachine.
Kan dat anders vraagt Rau zich af en begint bij het begin. Een huishouden heeft vuile was en de doelstelling is: schone was. Wasserette kan maar is duur. Daarom stelt Rau voor geen wasmachines  meer aan te schaffen maar te leasen. (Kosten € 1-5  per week bij levensduur 4-8 jaar). De fabrikant blijft eigenaar van de machine en heeft er alle belang bij duurzaam en efficiënt te produceren (modulebouw, recyclen, duurzaam materiaal  etc. etc.).

Hoe vertaalt zich dat nu naar het basisinkomen?

Bij het uitwerken van het invoeringsplan voor het basisinkomen zullen we ons steeds moeten afvragen ‘’hoe creëer ik maximaal draagvlak” zowel in de politiek als in de samenleving.
Voorbeeld:
Door te stellen dat hypotheekrente-aftrek volledig afgeschaft moet worden zal er weinig draagvlak  te vinden zijn.
Door te stellen dat hypotheekrente-aftrek alleen geldt tot b.v. € 300.000 (het idee van aftrek is geboren om minder draagkrachtigen ook kansen op een eigen huis te bieden) zal er veel meer draagvlak zijn.
Een gewone Nederlander zal dit begrijpen en bovendien nog een soort gevoel van rechtvaardigheid ervaren. Dus meer draagvlak.
Dus  elk voorstel dat gelanceerd wordt zal niet alleen feitelijk grondig onderbouwd moeten zijn maar ook beoordeeld moeten worden op draagvlak.

D. De weg naar een zo snel mogelijke uitvoering van  het plan.

Zoals hierboven al kort is aangeduid stel ik voor om te beginnen met een plan om een basisinkomen in te voeren van € 1.000 per maand  per persoon voor Nederlanders van 18 jaar en ouder en € 110  per maand per persoon onder 18 jaar. De € 1.000 is gebaseerd op AOW voor samenwonenden + vakantie toeslag + ongeveer 10 %.  De € 110 is gebaseerd  op de gemiddelde kinderbijslag + ongeveer 10 %.  Zeer eenvoudig, je hoeft niets uit te zoeken m.b.t. wie wel en wie niet. Leeftijd is bekend in het bevolkingsregister.
Er zal wel een regeling m.b.t. migratie en buitenlanders uitgewerkt moeten worden.

D.1.  Totale kosten van een basisinkomen per jaar gebaseerd op € 1.000 resp. € 110                                                                 

Aantallen peildatum eind 2016:
Personen van 18 jaar en ouder :  13.562.539 x € 12.000  = € 162,75 miljard
Personen  0-17 jaar                     :    3.416.581 x €   1.320  =  €    4,51 miljard
Totaal                                            :  16.979.120                      =  € 169,27 miljard

Uiteraard is een keuze voor andere maandbedragen denkbaar maar in mijn plan komt dat pas aan de orde als mijn voorstel  grondig is doorgerekend.

Een variant  die regelmatig  genoemd wordt is een basis bedrag + een woontoeslag. Het zou niet mijn keuze zijn omdat zo’n variant ingewikkeld en moeilijk is en waarschijnlijk fraudegevoelig.

D.2.  Voor de totale kosten moet een dekking worden gevonden

Op de VBi-site zijn meerdere rekenmodellen te vinden en er is ook een rekentool om zelf te kunnen kiezen en dat dan door te rekenen. Dat geeft weliswaar een indicatie maar daar moet volgens mij grondiger naar gekeken worden.

D.2.1. Grondige analyse maken van alle uitkeringen en toeslagen.

Welke uitkeringen en toeslagen worden door het basisinkomen overgenomen en wat blijft er nog over?
Op € 169,27 miljard aan kosten speelt een nauwkeurigheid van enkele miljoenen m.b.t. dekking geen belangrijke rol.

In het afgelopen jaar heb ik  nogal wat tijd gestoken in het verzamelen van cijfermateriaal. Ik moet bekennen dat ik niet erg ver gekomen ben. Of de overheid weet het niet of kan/wil/mag het niet vrij geven.
In alle gevallen is dat zeer zorgelijk. Het kan echter ook zijn dat mijn pogingen niet effectief genoeg geweest zijn.
Het moet toch eenvoudig zijn om vast te stellen waar iedere Euro die de overheid uitkeert aan besteed wordt!
Ik heb ook het vermoeden gekregen dat betrokken overheden met verschillende  automatiserings-systemen werken die niet  gekoppeld zijn.
Ook door verschuiving van centrale naar lokale overheden (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) is er geen voldoende zicht meer op totale omvang van diverse Sociale Uitkeringen.

D.2.2. Analyse van basisinkomen gerelateerde besparingen. 

Minder overheidsbemoeienis: minder ambtenaren, vervallen  SVB, UWV etc.
Verwachting minder zorgkosten (daling 5 a 10% ).
Etc.

D.2.3.   Zoeken naar niet-basisinkomen-gerelateerde dekkingen

Een aantal opties:

• Vermindering hypotheekrenteaftrek.
  Mijn voorstel is niet om de hypotheekrenteaftrek geheel af te schaffen maar vanaf bv € 300.000 (of een beter bedrag). Daarmee krijg je draagvlak voor de invoering van een basisinkomen. € 300.000 is net boven de gemiddelde huizenprijs, en dan krijgt de hypotheekrente-aftrek weer de doelstelling waarvoor deze bedoeld was, nl ook lagere inkomens kansen op een eigen huis te geven.
• Heffingskortingen beperken.
  Beperkingen aanneembaar maken en niet met de ene hand geven en andere hand nemen.
• BTW verhogen met één of meer procenten.
  Dan draagt iedereen  bij  aan de dekking
• Verhoging Loon/Inkomsten belasting
• Correctie loon/inkomsten belasting als compensatie voor derving premie-inkomsten van de overheid m.b.t. premie-gestuurde Sociale Uitkeringen
• Etc.

Opmerking:
De lijst van mogelijkheden onder de punten D.2.2 en D.2.3 is niet uitputtend. Al naargelang de situatie kan naar meer mogelijkheden worden gezocht.

E. Samenvatting

Na grondige analyse van de huidige dekkingsmogelijkheden moet nagegaan worden of de voorgestelde bedragen (€ 1.000 resp. € 110) betaalbaar zijn.
Een combinatie van eventueel aanpaste bedragen en eventueel aangepaste dekkingsmogelijkheden moet leiden tot een goed verhaal over de betaalbaarheid en de haalbaarheid van een basisinkomen.

Theo Heutinck, Eindhoven, februari 2019

Zie ook de publicatie van Theo Heutinck in Denktank dd. 23-11-2018

Op de VBi-website verschenen eerder (januari 2019) reacties op de publicaties van Ingrid Robeyns:
Alexander de Roo: Basisinkomen als tovenarij – brief aan Ingrid Robeyns
Reyer Brons: Brengt Ingrid Robeyns de discussie over basisinkomen op een hoger plan?

Het bericht Hoe gaan we verder met de vragen van Ingrid Robeyns rond Basisinkomen? verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.