Korte melding van de bezwaren:

• Het idee van een basisinkomen gaat in de richting van communisme, en dat is slecht.
• Het is een verwerpelijk neo-liberaal idee.
• Het basisinkomen zorgt voor een onwenselijke (versterking van een) klasseverdeling in de samenleving.
• Basisinkomen vergroot de kans op ghettovorming
• Basisinkomen vergroot de macht van de staat en maakt burgers passief en afhankelijk
• Basisinkomen vereist onrechtvaardige herverdeling.

Uitwerking

Basisinkomen gaat in de richting van communisme

Toelichting
Het idee van een basisinkomen gaat in de richting van communisme, en dat is slecht.

Weerlegging 1
Dit bezwaar is erg kort door de bocht.

Communisme in zijn ideale vorm is een wereldbeeld waarin alle bezit en middelen om te kunnen leven probleemloos gedeeld worden met iedereen. Dat idee is niet slecht, hooguit onrealistisch.
Mogelijk heeft communisme in deze zin gefunctioneerd bij de Katharen in de 13e eeuw rond de oostelijke Pyreneeën, maar zeker weten we dat niet. De wereldlijke en geestelijke heersers in de omgeving hebben de Katharen en hun gedachtegoed immers nagenoeg uitgeroeid.
In de recente geschiedenis kennen we een aantal communistische partijen, die éénmaal aan de macht gekomen een genadeloze hiërarchische elite vormen en in stand houden, meestal gecombineerd met pogingen de economie volledig te plannen. Het effect is een maatschappij die zeer ver van het ideaalbeeld afstaat, meestal mislukt in de aspiraties tot planning en die terecht door velen als ongewenst wordt beschouwd.

Ten opzicht van het communistisch ideaal (alles delen) is basisinkomen zeer bescheiden: er is een basis voor iedereen waarnaast het iedereen vrij staat meer inkomen te verwerven.
Die basis kan gezien worden als uitwerking van het universele recht op bestaanszekerheid volgens het Handvest van de VN. Van degenen die veel vermogen hebben of veel verdienen wordt niet meer verwacht dan dat ze meewerken aan het verzekeren van deze bestaanszekerheid.
Basisinkomen geeft verder vrijheid aan de ontvangers zelf te beslissen wat ze doen en staat daarmee dichter bij de vrije markt dan bij centrale planning.

Weerlegging 2
Tegenover dit bezwaar staat dat anderen aanvoeren dat basisinkomen een neo-liberaal idee is, een laatste truc van het kapitalisme om de massa rustig te houden.
Als een idee zowel als verwerpelijk links als als verwerpelijk rechts wordt afgeschilderd, is het wellicht een goed idee om tegenstellingen te overbruggen.

Basisinkomen is een neo-liberaal idee

Toelichting
Basisinkomen is gepropageerd door o.a. Friedman, Nixon en in Nederland door Zalm toen hij nog directeur van het wetenschappelijk bureau van de VVD was. Het is dus een idee met pleitbezorgers aan de rechtervleugel en daarmee voor sommigen verdacht. Zie bijvoorbeeld een aantal oud-linkse Vlaamse auteurs en een aantal prominente leden van de SP in Nederland.
Basisinkomen kan gezien worden als afkoopsom om de onderkant van de samenleving rustig te houden en daarmee  de consumptie op gang te houden, zodat de beter gestelden hun positie kunnen behouden.

Weerlegging 1
Een belangrijke relativering van dit bezwaar is dat geen alternatief geboden wordt. Het laat de armsten immers volledig in de kou staan!
Maar dat zou een neo-liberaal ook tegen moeten zijn. Een hoger basisinkomen betekent meer bedrijvigheid, een koopkrachtige arbeidsmarkt en dus ook meer verdienmogelijkheden voor ondernemers.
Verder veronderstelt de redenering een sterk wij-zij denken, extreem gesteld het precariaat (dat zich onderdrukt weet) versus de elite (die de macht wil behouden).
Basisinkomen doorbreekt deze tegenstelling door in elk geval iedereen een basis van bestaan te verschaffen.

Weerlegging 2
Tegenover dit bezwaar staat dat anderen aanvoeren dat basisinkomen een communistisch idee is, en daarmee verwerpelijk.
Als een idee zowel als verwerpelijk links als als verwerpelijk rechts wordt afgeschilderd, is het wellicht een goed idee om tegenstellingen te overbruggen.

Basisinkomen zorgt voor een onwenselijke (versterking van een) klasseverdeling in de samenleving

Toelichting
Het basisinkomen zorgt voor een onwenselijke (versterking van een) klasseverdeling in de samenleving tussen ‘zij die (wit) werken’ en ‘zij die niet (of zwart) werken’ en/of niet gestudeerd hebben zowel op psychologisch/stigmatisch als op financieel vlak (de relatieve armoede neemt toe, ook omdat arbeid beter betaald wordt)

Weerlegging
Als basisinkomen gezien wordt als een uitgangspositie, als een springplank, dan kunnen mensen die dat willen van daar uit zinvolle en /of betaalde activiteiten te ondernemen.
Dat arbeid beter betaald gaat worden, is een aanname, waarvan de juistheid nog moet blijken. De kans is groot dat sommige soorten werk aantrekkelijk gevonden worden en daardoor tegen lagere betaling worden geaccepteerd. Aan de andere kant zal onaantrekkelijk werk beter betaald moeten worden.

Basisinkomen vergroot de kans op ghettovorming

Toelichting
Al doe je veel, maar ben je voor geld louter aangewezen op het basisinkomen, dan kan je slechts in de onderkant van de woning(huur)markt terecht. In stedelijke gebieden kom je dan al snel bij bepaalde buurten of zelfs hele wijken uit.

Weerlegging 1
Het zou goed kunnen dat mensen met uitsluitend basisinkomen vaker in goedkopere wijken terecht komen, maar dat is niet anders dan nu het geval is voor de minstbedeelden.
Dat basisinkomen deze trend zou versterken is een onbewezen vooroordeel.
Actuele ontwikkelingen in ons land die weinig met ghetto’s en het basisinkomen hebben te maken, maar wel uitzicht bieden op een oplossing of zeker verlichting van deze mogelijke maatschappelijke druk, zijn:
* Demografische krimp in de provincie (= lagere prijzen),
* De opgaande trends van zelfvoorziening wbt. energie en food (met low tech-oplossingen)
* Leegstaande kantoorpanden die op slimme wijze voor studenten en singles wel bewoonbaar kunnen worden gemaakt
Natuurlijk, volledige keuzevrijheid waar je gaat wonen, heb je dan nog steeds niet, maar met de bestaande infrastructuu (internetdekking, OV, fietspaden en wegen voor je deelauto) kan je vanuit elke plek in Nederland je ding doen en toch goedkoop wonen en leven.

Weerlegging 2
Sommigen redden zich prima in wat anderen een ghetto noemen…Zie Hoezo basisinkomen ?
En ook een ghetto is natuurlijk niet alleen maar statisch en niets doen – ook daar zien mensen kans een winkeltje, een reparatiedienst of een horeca-gelegenheid te starten

Basisinkomen vergroot de macht van de staat en maakt burgers passief en afhankelijk

Toelichting
Aangezien de staat een basisinkomen zo weer kan opschorten en een burger met een basisinkomen (in die zin) afhankelijk is van de staat, werkt het een verticale machtsstructuur in de hand tussen burger en staat die de burger minder vrij maakt. De burger is met een basisinkomen op geen enkele manier zelfvoorzienend meer, en daarmee geheel passief en afhankelijk.

Weerlegging
Dat lijkt maar zo. De onvoorwaardelijkheid van het basisinkomen betekent dat de positie van de overheid bij de inkomensvorming sterk wordt beperkt.

• De belastingen worden fundamenteel vereenvoudigd;
• De vereisten die aan het basisinkomen worden gesteld zijn zeer beperkt;
• De inkomensvorming buiten het basisinkomen wordt minimaal gereguleerd.

Op dit moment heeft de overheid via agentschappen als het UWV een enorme invloed op het dagelijks handelen van individuen die van de sociale zekerheid afhankelijk  zijn. Dat is niet meer het geval zodra eenduidig vastligt hoe hoog het basisinkomen is en daar geen verdere voorwaarden bij hoeven te worden gecontroleerd. De vrijheid die het wegvallen daarvan voor betrokkenen oplevert, is bijna niet te onderschatten.

Wel is het zo dat de overheid voor meer mensen dan nu het geval is (een deel van) het inkomen vaststelt. Dat moet dan ook periodiek bijgesteld worden, bijvoorbeeld om te indexeren voor de kosten van levensonderhoud. Ook zal politieke discussie ontstaan over andere aanpassingen, maar die discussie zal door de politieke constellatie zelden leiden tot forse aanpassingen.

Als er een basisinkomen is ingevoerd, dan is er een politieke constellatie die uitgaat van het collectieve bezit van het productieve vermogen, waar iedereen aanspraak op mag maken.
Risico kan optreden door economische ontwikkelingen op mondiaal niveau, waardoor bijstellingen nodig zijn, maar die vinden plaats binnen het kader van die politieke constellatie.

Het is ook mogelijk de regeling van het basisinkomen te spreiden over meer lagen, bijvoorbeeld een deel door de EU (zoals Philippe van Parijs heeft voorgesteld in Het Eurodividend – een Europees Basisinkomen), een deel door de staat en een deel door de gemeente die rekening kan houden met lokale aspecten (zoals bijv, de woningmarkt). Dat spreidt de overheidsmacht!

Dat mensen van basisinkomen passief worden en daarmee geheel afhankelijk, is een onbewezen stelling:

• Uit onderzoek en experimenten blijkt het effect in termen van passiviteit erg mee te vallen: meer dan 2 tot 5% zal het niet zijn.
• De vrees voor passiviteit verraadt een mensopvatting: de gedachte dat mensen niets doen met hun vrijheid, of alleen tot zonde vervallen, is van bijbelse aard, maar miskent de creativiteit en speelsheid, waarvoor ruimte komt.

Basisinkomen vereist onrechtvaardige herverdeling

Toelichting
Basisinkomen neemt geld van werkenden (en andere belastingbetalers) en geeft dat aan niet-werkenden. Dat is onrechtvaardig.
Een basisinkomen (of welk herverdelend systeem dan ook) schaadt het eigendomsrecht van de belastingbetaler.

Weerlegging
Basisinkomen vereist herverdeling, maar dat deze onrechtvaardig is, is een levensbeschouwelijke opvatting.
Inkomen en bezit van mensen komt deels voor uit het werk dat ze verzetten, maar voor een groot deel dank zij de hulpbronnen van van deze wereld en de door onze voorouders gebouwde infrastructuur. Het zou juist onrechtvaardig zijn als alleen degenen die betaald werk hebben gebruik mogen maken van deze hulpbronnen en de bestaande infrastructuur.
Voor zover eigendom is ontstaan door eigenmachtig claims te leggen op deze hulpbronnen en infrastructuur, is juist dat onrechtvaardig.
Het betalen van belasting is een methode om deze onrechtvaardigheid te compenseren of te verkleinen.

Uitleg

Dit is een onderdeelvan een (project om te komen tot een) overzicht van bezwaren en weerstanden tegen het basisinkomen en de invoering daarvan. Zie de hoofdpagina op de NPI-site.
Eerder verschenen op de VBI-site de volgende onderdelen:

• Bezwaren basisinkomen : Waarden en mensbeeld ​ (5-3-2017)
• Bezwaren basisinkomen : Het lost de echt belangrijke problemen niet op (12-4-2017)​