Titel:


Robot, werk en inkomen

Auteur:



Nic Douben

Genre:


Nederlandstalig

Uitgever:


Boekscout, Soest

Uitgave datum:


2017

Uitvoering:


paperbeck

Pagina's:


186

ISBN:


978-94-0223-305-6 / 9789402233056,


Prijs:


€ 19,99


Boekbespreker(m/v):


Reyer Brons

Douben was de man achter het WRR voorstel (1985) voor een gedeeltelijk basisinkomen. Hij betoogt overtuigend dat de robotisering de traditionele arbeidsmarkt helemaal overhoop gooit en bijdraagt aan de flexibilisering. Het basisinkomen is het wenkende perspectief.

Een vraag waar de meningen over verschillen is of de toenemende automatisering leidt tot vermindering van betaald werk, dan wel dat net als in het verleden er voldoende nieuwe banen zullen ontstaan.

In zijn boek Robot, werk en inkomen deelt Nic Douben niet de optimistische visie dat het wel weer goed zal komen. Hij zet dat uiteen in een degelijk betoog en verkent wat dat betekent.

Een heel belangrijke consequentie is dat daarmee in onze maatschappij betaald werk als basis voor bestaanszekerheid weg valt. Als we bestaanszekerheid van belang vinden, zullen daar dus iets anders voor moeten vinden: een maatschappelijk aanvaardbaar inkomensvangnet. Dat betekent volgens hem dat we basisinkomen (en varianten daarop) als oplossing zeer serieus moeten onderzoeken.

Douben beschrijft kwalitatief en deels kwantitatief de oprukkende robotisering in de maakindustrie, bij de diensten, in de zorg en het opkomen van robots met menselijke eigenschappen.
De effecten op de arbeidsmarkt zijn gigantisch. Robots ondersteunen mensen, maar ze vervangen ze ook. Optimisten denken dat door de automatisering producten goedkoper worden, waardoor de welvaart stijgt en vraag naar nieuwe producten ontstaat, zodat weer nieuwe werkgelegenheid ontstaat. Net als bij voorgaande innovaties in de productieprocessen.
Maar door toenemende artificiële intelligentie is het maar de vraag of die eventuele nieuwe producten niet gelijk door machines worden gemaakt. Waarschijnlijk is nu sprake van een veel grotere trendbreuk dan bij voorgaande innovatieve golven! Hij refereert aan een studie van Deloitte waarin volgens een conservatieve schatting 2 tot 3 miljoen betaalde banen zullen verdwijnen.
Hij signaleert nu al een forse stijging van flexibele arbeid, wat de bestaanszekerheid nu al aantast, ook zonder dat de werkgelegenheid drastisch afneemt.
Volgens hem kan het huidige economische stelsel zich niet handhaven zonder drastische veranderingen door te voeren in het bestaande systeem van inkomensvorming, waar betaalde arbeid de kern van is.
Helaas zijn politici en beleidsmakers hier nog niet van doordrongen en blijft men hangen in symptoombestrijding zoals in de Participatiewet Werk en Inkomen (2015) en nostalgisch verlangen naar volledige werkgelegenheid (bijvoorbeeld via basisbanen).

Voordat hij ingaat op de inkomensvorming is er nog een korte beschouwing over nieuwe eigendomsverhoudingen en kapitaalstructuren. Daarbij komt ook aan de orde het verschil in belastingdruk op kleine en middelgrote ondernemingen, versus de wereldwijde monopolisten. Citaat: ”Het leidt geen twijfel dat inde toekomstige robotsamenleving grote maatschappelijke en politieke beroeringen zullen worden opgeroepen wanneer niet effectief gewerkt wordt aan een stevige begrenzing van monopolies en oligopolies.”
De robotisering heeft vergaande gevolgen voor de belastingheffingen, die nu sterk gebaseerd zijn op  betaalde arbeid. Aan verschuiving naar het belasten van kapitaalinkomen en / of bestedingen valt niet te ontkomen.

Douben stelt dat het oude gezegde “wie niet werkt, zal ook niet eten” versneld onhoudbaar aan het worden is. Immers, “wie niet werkt, zal toch moeten kunnen eten”.
Mogelijk is dit de enige ethische notie die Douben toelaat in zijn verder zeer zakelijke betoog.

Na een korte uitweiding over opties met een beperkt effect, zoals werkenden aandeelhouder van het bedrijf maken en onbetaald werken om het overheidsbudget te ontlasten, komt hij uit bij algemeen en onvoorwaardelijk basisinkomen.
Bij Douben komt dat dus niet voort uit redenaties over geboorterecht of het bereiken van ultieme vrijheid voor iedereen, maar heel pragmatisch uit de noodzaak de maatschappij te laten functioneren zonder dat de minst bedeelden verhongeren en verkommeren!
Hij is dan ook geen scherpslijper over de manier waarop at zou moeten.
Een kwantitatief beperkt vorm van sociale verplichtingen wil hij niet uitsluiten, mits dat niet wordt belast met te veel bureaucratische rompslomp.
Voor de invoering gaat hij, zonder een keuze te maken, in op drie alternatieven:

• Negatieve inkomstenbelasting (zie voor uitleg bijvoorbeeld Basisinkomen, soorten en terminologie)
• Gedeeltelijk basinkomen (circa 30 % van het minimumloon), zoals al in 1985 is voorgesteld door de WRR in het rapport Waarborgen voor zekerheid. Een nieuw stelsel van sociale zekerheid, waar Douben de hoofdauteur van was
• Onvoorwaardelijk basisinkomen. Veel daar door anderen tegen opgevoerde bezwaren worden door hem weerlegd of gerelativeerd.

Hij pleit voor een gefaseerde invoering en een start met goed opgezette experimenten, zonder de handrem die daar nu door Haagse politici op wordt gezet.

Het boek is sterk in een goed onderbouwde zakelijke redenering die eigenlijk onontkoombaar leidt tot de noodzaak een vorm van basisinkomen in te voeren.
Het vrijwel ontbreken van morele of filosofische oproepen in die richting kan een pré zijn in de discussie met pragmatici die onze wereld leefbaar willen houden zonder dat te funderen op ideologische overtuigingen.

Reyer Brons, 28-7-2017

Robot, werk en inkomen, Boekscout, Soest, 2017
ISBN:  978-94-0223-305-6 / 9789402233056, 186 blz. € 19,99.

Zie ook een kritische beschrijving en systematische weergave van het betoog van Douben door Rudy van Stratum