Waarom het basisinkomen wezenlijke vragen niet uit de weg gaat.

schlaraffenland-1Wat ontbreekt nog, als je alles al hebt? Waarom het basisinkomen wezenlijke vragen niet uit de weg gaat.
Een provocerend essay van de initiatiefnemers van het Zwitserse referendum, dat plaats zal vinden op 5 juni 2016:

  • Wat voor werk zou je doen, als je inkomen gegarandeerd was?
  • Wat zou jij doen als je zou kunnen doen wat je echt wilt?
  • Waarvoor sta jij ‘s ochtends op?
  • Wat vertrouw je jezelf toe en wat gun je anderen?

Zwitserland is het eerste land dat binnenkort gaat stemmen over de invoering van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Socialisten en kapitalisten, liberalen en conservatieven, ondernemers en vakbondsmensen bestrijden het voorstel – en zijn er enthousiast over. De reden: het onvoorwaardelijk basisinkomen dwingt ons de juiste vragen te stellen.

Vaak openen misverstanden de deur naar een beter begrip. Bijvoorbeeld in het ‘Stemadvies op maat’ van Daniel Häni en Philip Kovce: Wat ontbreekt nog, als je alles al hebt? Waarom het basisinkomen wezenlijke vragen niet uit de weg gaat. In dit boek, uitgegeven door Orell Füssli [1] vind je een overzicht van een aantal misvattingen over het basisinkomen en de weerlegging van die foutieve denkbeelden. Waarover gaat het?

Loon voor allen
Loon is een vergoeding voor de inspanningen van een werknemer. Het onvoorwaardelijk basisinkomen is, in tegenstelling tot allerlei vormen van beloning, niet afhankelijk van een geleverde prestatie. Het is onvoorwaardelijk. Het is geen betaling. Loon verdien je door betaalde arbeid te doen. Het onvoorwaardelijk basisinkomen gebruik je om welke taak dan ook op te pakken.

Geld voor niets
Als je gelooft dat het onvoorwaardelijk basisinkomen uitgevonden is om niet te hoeven werken, heb je het mis. Door het basisinkomen is iemand vrij om te werken, vrij om verbintenissen aan te gaan, om initiatieven te nemen. De vergissing berust op de veronderstelling dat werk een vorm van dwangarbeid is. Volgens deze opvatting doen we niets als er geen stok achter de deur staat. Het onvoorwaardelijk basisinkomen berooft je niet van het plezier om te werken, maar verhoogt die juist, door te voorkomen, dat je omwille van je bestaanszekerheid zinloos werk moet gaan doen.

Meer geld
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is geen aanvullend inkomen, het verschaft je een financiële basis. Als het een extra inkomen zou zijn, zou het luchtfietserij zijn en heel moeilijk te realiseren. Veel mensen denken zo: een goed idee, maar helaas financieel niet haalbaar. Het onvoorwaardelijk basisinkomen koppelt alle bestaande inkomsten die van invloed zijn op de eerste levensbehoeften los van voorwaarden. Het is een vast minimaal inkomen waar bestaande inkomsten onvoorwaardelijk bovenop komen. Dit betreft inkomsten uit arbeid, evenals uitkeringen door de overheid of uit particuliere bronnen. Alleen wie vandaag de dag minder dan het basisinkomen (dat wil zeggen, minder dan wat nodig is voor zijn of haar levensonderhoud) op de rekening heeft staan of betaald werk doet dat onderbetaald wordt, houdt uiteindelijk meer over dankzij het basisinkomen. Deze investering betaalt zich in een samenleving met het basisinkomen terug door een hogere consumptie en betere prestaties.

Minder welvaartsstaat
Het onvoorwaardelijk basisinkomen schaft de verzorgingsstaat niet af. Het komt in de plaats van de huidige sociale uitkeringen en wel op een adequaat niveau. Alle sociale uitkeringen verlagen tot op het niveau van het basisinkomen is een neoliberale val waar sociaaldemocraten intrappen. Ze vrezen dat het basisinkomen de verworvenheden op het gebied van de nu bestaande sociale uitkeringen in gevaar zal brengen. Het tegendeel is waar: het onvoorwaardelijk basisinkomen voegt vrijheid toe aan sociale uitkeringen door ze uit te breiden met het recht op zelfbeschikking.

Alleen voor goede mensen.
Het onvoorwaardelijk basisinkomen is, volgens een hardnekkig misverstand, alleen voor goede mensen. Het veronderstelt een optimistisch mensbeeld. Omdat mensen niet alleen maar goed zijn, is het idee van een basisinkomen weliswaar oké, maar het staat jammer genoeg ver af van de werkelijkheid. De gedachte daarachter is, dat het onverantwoordelijk is, iemands inkomen te garanderen zonder dat hij of zij daar iets positiefs tegenover zet.
Het basisinkomen draait dat standpunt om: wij zijn als maatschappij niet verantwoordelijk voor de fouten van het individu, maar wel dat hij fouten mag maken zonder zijn bestaansgrond te verliezen. Het basisinkomen gaat er niet van uit dat er louter goede mensen zijn. Het helpt elk individu om het beste uit zichzelf te halen.

Het vuile werk blijft liggen
En wie doet het vuile werk dan? Deze vraag hoor je heel veel en in veel verschillende gedaantes: het onvoorwaardelijk basisinkomen zou geen prikkels afgeven die uitnodigen tot werken? Waarom zouden wij werken als we al een basisinkomen hebben? Wie werkt al vrijwillig? Wat al die variaties gemeenschappelijk hebben is dat de vraag helemaal geen vraag is, maar een bewering verpakt als een vraag.
De eigenlijke vraag luidt: wat maakt werk vies? Dat je het vuilnis opruimt? Dat we hen slecht betalen? Het feit dat we hen niet waarderen? Het werk is niet smerig, de omstandigheden zijn beroerd. Dat legt het basisinkomen bloot. Het basisinkomen geeft glans aan het vuile werk.

Gevaar voor inflatie
Wie van mening is dat het onvoorwaardelijk basisinkomen een aanvullend, en dus eigenlijk geen basisinkomen is, die is tegelijkertijd huiverig voor het spook dat inflatie heet. Aangezien het basisinkomen in beginsel echter niet meer, maar onvoorwaardelijk geld voor individuen betekent, veranderen in principe noch het inkomen, noch de prijzen. In specifieke gevallen zullen de prijzen en inkomens die nu te laag zijn stijgen, die te hoog zijn zullen dalen.

Herverdelingsinstrument
Het idee, gewenst of verafschuwd, dat met behulp van het onvoorwaardelijk basisinkomen een herverdeling tussen rijk en arm zal plaatsvinden, duikt steeds weer op. Het basisinkomen voldoet echter noch aan het verlangen daarnaar, noch rechtvaardigt het de vrees ervoor. Het verdeelt niet het geld opnieuw, maar macht. Het geeft iedereen het recht om niet te hoeven buigen voor de macht van het geld.

Alleen wereldwijd invoeren
Heel vaak wordt het argument gehoord dat het toch immoreel is om het onvoorwaardelijk basisinkomen in het welvarende Zwitserland in te voeren, zo lang het in andere landen zoveel slechter gaat, om maar niet te spreken over de miljoenen in de wereld die hongerlijden.
Het klopt. Het is beschamend dat wij hier ons om luxeproblemen bekommeren, terwijl elders mensen in hun voortbestaan bedreigd worden. Maar dan nog, het is een onjuist bezwaar tegen het basisinkomen. Natuurlijk lost het, wanneer het in Zwitserland is ingevoerd, het wereldvoedselprobleem niet op. Maar de overtuiging, om niet iets goeds te doen, omdat het ergens anders niet gebeurt, is kortzichtig. Het basisinkomen helpt om te genezen van deze bijziendheid en de blik te openen voor wat elders ontbreekt.

Aantrekkingskracht op migranten
Zal ons landje niet overlopen worden door buitenlanders na de introductie van het onvoorwaardelijk basisinkomen? Nee. Het migratierecht regelt de immigratiewet. Het migratievraagstuk staat los van het basisinkomen, vooral omdat de motieven voor migratie niet zozeer liggen in de mogelijkheden die het vreemde land biedt, maar in de misère in het land van herkomst.

Aanrechtsubsidie
Als je gemakkelijk geld krijgt, dan moet er een addertje onder het gras zitten. Niemand krijgt zomaar iets. Dus wat is de angel bij het onvoorwaardelijk basisinkomen? Sommigen zeggen dat het een aanrechtsubsidie is, dat wil zeggen, geld dat geëmancipeerde huisvrouwen of huismannen terugstuurt naar het aanrecht. Deze angst is ongegrond. Het basisinkomen wordt onvoorwaardelijk uitgekeerd aan een individu. Hij of zij beslist wat er gaat gebeuren.
Anderen zeggen dat het basisinkomen een premie op zwijgen is. Je krijgt het om je mond dicht te houden. Het zou een soort geldinjectie zijn om ons in slaap te sussen en zonder slag of stoot te onderwerpen. Dit is ook bizar. Het onvoorwaardelijk basisinkomen is geen zwijggeld, maar geld om je eigen geluid te laten klinken.

duckMet vriendelijke groet,
Daniel Häni,
25 maart 2016

 

Noten; 

[1] http://ofv.ch/sachbuch/detail/was-fehlt-wenn-alles-da-ist/101500/

The post Waarom het basisinkomen wezenlijke vragen niet uit de weg gaat. appeared first on Nederlandstalig Netwerk Basisinkomen.

Geplaatst in basisinkomen, obi.