Als Europa aan al haar inwoners een eurodividend van 200 euro per maand geeft en België een onvoorwaardelijk, universeel en individueel maandelijks basisinkomen van 750 euro uitkeert, is dat een Win for lLfe voor iedereen! Een stevig onderzoek kan de weg aangeven waarop dat mogelijk kan worden.

Net als in Nederland schiet het in België in de politiek niet echt op met steun voor het basisinkomen. Nele Lijnen, lid van het Belgische parlement (Open Vld) heeft daarom een boek geschreven met een pleidooi voor het basisinkomen: Win for Life, met het basisinkomen naar vrijheid en creativiteit.
Het is geen partijpolitiek boek. Het is volgens Nele Lijnen bestemd voor iedereen die met een open geest wil meedenken over een betere toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen.
Vanuit Nederlands perspectief is het wel bijzonder dat een liberaal zo’n pleidooi houdt. Maar mogelijk  is in België het echte liberalisme minder verdrongen door het conservatisme dan in Nederland.
In het boek staan ook interviews met een groot aantal mensen, waaronder de Nederlanders Ronald Mulder en Bart Nooteboom.
Het is een vlot geschreven boek net een positieve toon! Het eindigt met een plan van aanpak met een interessante combinatie van stappen tot invoering van basisinkomen.

Ze omschrijft het onvoorwaardelijk basisinkomen is een vast bedrag dat aan iedereen individueel en levenslang wordt toegekend en dit zonder voorwaarden.
Daarin zitten vijf verschillende elementen (vast bedrag, iedereen, individueel, levenslang en zonder voorwaarden).
Vergelijken we dit met de omschrijving van onze Vereniging Basisinkomen, dan valt op de term levenslang op, die wij niet gebruiken omdat we dat vanzelfsprekend vinden, in elk geval voor volwassenen. Wat ontbreekt is de term ‘hoog genoeg’, daar kom ik hieronder op terug.

Uiteraard staan in het boek een groot aantal voordelen van het basisinkomen, zoals verschrompeling van de bureaucratie en verkleining van de ongelijkheid. Ook noemt de auteur expliciet voordelen voor werknemers en voor werkgevers!
Nele noemt ook twee vermeende nadelen (Het kost veel geld en Niemand wil meer werken) die overtuigend weerlegd worden. Vaak worden door anderen veel meer nadelen genoemd (zie bijvoorbeeld dit overzicht), maar die zijn evenzeer weerlegbaar en dit boek zou er alleen maar dikker van worden zonder dat het betoog er veel sterker van wordt.

Ze geeft ook een beknopt historisch overzicht waarin o.a. Thomas More, Thomas Jefferson en Thomas Paine worden genoemd. Maar ook meer recent Martin Luther King, Richard Nixon en het oliedividend in Alaska, wat al ruim dertig jaar wekt en zeer positieve effecten heeft ondanks het beperkte bedrag.
Vervolgens komen recente activiteiten aan de orde zoals het referendum in Zwitserland, de acties vanuit Groningen van MIES / OnsBasisinkomenen experimenten en plannen rond basisinkomen in ruime zin (oa. Utrecht, Finland, Kenya, Canada).
Nieuw voor mij is een voorstel voor een experiment, te organiseren in Europees verband, om iedere bewoner van Estland een basisinkomen van € 250 te geven. Dat bedrag ligt boven de armoedegroens daar en is dus voldoende. Het is een klein land, dus de geraamde kosten van nog geen € 4 miljard moeten voor de EU betaalbaar zijn!

Een deel van het boek is specifiek gericht op België.
De Belgische sociale zekerheid wordt aangeduid als een octopus met veel tentakels. In de terminologie en de details totaal afwijkend van Nederland, maar qua hoofdlijnen, complexiteit en schrijnende effecten zeer herkenbaar!
Dat geldt ook voor berekeningen betreffende de financierbaarheid van basisinkomen. De principes van de berekeningen zijn identiek, de concrete invulling verschilt. De marges waarvoor andere financiering gevonden moet worden buiten besparingen op sociale zekerheid en compensatie via de belasting op inkomen, zijn sterk vergelijkbaar.

Een belangrijk deel van het boek gaat over de impact van de robotisering. Voor Nele Lijnen is basisinkomen een noodzaak om de bedreiging die van de robotisering uitgaat om te zetten in kansen naar een leven met meer vrijheid. Ze voorziet enorme effecten op de arbeidsmarkt. De impact die dat zal hebben op de arbeidsverhoudingen wordt overigens maar summier aan getipt.

De auteur formuleert vier doelstellingen van basisinkomen, die ik hieronder grotendeels citeer:

1. Sociale doelstelling
   Bestaanszekerheid is voor iedereen van wezenlijk belang. Met een volwaardig basisinkomen dat niet afhankelijk is van allerlei voorwaarden wordt deze bestaanszekerheid enorm verbeterd….
   Een volwaardig basisinkomen moet op een zodanig niveau liggen dat armoede niet meer voorkomt. Het mag echter ook niet meer bieden dan een sober bestaan, zodat de prikkel om arbeid te verrichten overeind blijft.
2. Economische doelstelling
   Een basisinkomen stimuleert allerlei economische activiteiten die in het huidige stelsel tegengewerkt worden. De overheid legt ons vandaag immers vooral op wat we allemaal niet mogen. Een basisinkomen moet zorgen dat ‘zwartwerk’ minder aantrekkelijk is, dat de prikkel tot criminele activiteiten wordt verminderd en dat vrijwilligerswerk meer ruimte krijgt. Omdat arbeid in het huidige stelsel te duur is, moet een basisinkomen zorgen dat de stap naar zelfstandig professional sneller gemaakt wordt. Het moet onnodige arbeid, die alleen kosten oplevert en geen baten, terugdringen en ‘levenslang leren’ stimuleren. Zo blijven mensen beter inzetbaar dan in het huidige systeem. Het moet ten slotte ook zorgen voor een grotere koopkracht, vooral bij mensen met een laag inkomen, dat leidt tot economische groei.
3. Humane doelstelling
   Een basisinkomen moet mensen meer vrijheid opleveren om het leven te leiden dat zij graag willen. De dwang die van het huidige stelsel uitgaat zorgt daar niet voor.…
   Het ….. gaat vooral ook om het mogelijk maken van immateriële zaken: er komt meer tijd beschikbaar voor het gezinsleven, kunstbeoefening, vrijwilligerswerk, politieke activiteiten, sociale contacten, huishoudelijk werk/klusjes, volgen van opleidingen, enzovoort. Het basisinkomen moet dus wel de materiële zekerheid bieden die zorgt voor de nodige ruimte voor deze belangrijke immateriële zaken.
   Dat heeft gunstige gevolgen voor de volksgezondheid, maar bijvoorbeeld ook voor de inzetbaarheid op de arbeidsmarkt.
4. Bureaucratie-beperkende doelstelling
   De overheidskosten van het huidige stelsel zijn hoog wegens de enorme structuur en de ingewikkelde regelgeving. Het gaat daarbij niet alleen om de kosten bij de overheid, maar ook om de nalevingskosten in de samenleving…..
   Het moet bovendien ook allerlei frustraties in het uitvoeringsproces uitsluiten, omdat het zo eenvoudig toe te kennen is en er geen discussies meer zijn over wie hoeveel mag krijgen en waarom.

Opvallend is de keuze voor een niveau van het basisinkomen dat een sober bestaan garandeert, waarbij een prikkel blijft om betaalde arbeid te verrichten.
In het begin van het boek spreekt ze uit te mikken op een bedrag van circa € 1.100 voorvolwassenen, dat is circa 60 % van het modale inkomen in België (en daarmee wat lager dan in Nederland).
Het is wel hoger dan het voorstel van haar partijgenoot en politieke vader Roland Duchâtelet, die een bedrag van € 750 voorstelt voor volwassenen (tot 65 jaar, daarboven € 1.300).

Nele Lijnen formuleert in het boek een plan van aanpak voor een geleidelijke en onderbouwde invoering.
Een belangrijk onderdeel van haar aanpak is een stevig onderzoek, waarbij zij het voorstel daartoe van het Nederlandse NPI, als goede aanzet voor een Belgisch onderzoek, vrijwel integraal in het boek heeft opgenomen. Haar plan is dit stevig onder de aandacht te brengen bij het Belgische parlement en de regering.

Een tweede onderdeel van haar aanpak is een groot experiment in EU-verband, bijvoorbeeld het hierboven genoemde experiment in Estland. Maar liever gaat ze nog een stap verder en wordt in de hele EU een eurodividend van circa € 200 per volwassene ingevoerd, om de hele bevolking te laten profiteren van de voordelen van de EU. Het idee hiertoe is in 2013 geopperd door Philippe van Parijs.
Financiering kan door een deel van de BTW-opbrengsten over te hevelen naar de EU en/of door een in de hele EU een belasting op financiële transacties in te voeren.
Het verhoogt ook voor eens en altijd de zichtbaarheid van wat Europa allemaal voor ons doet, een probleem waar de Europese Unie al sinds haar oprichting mee worstelt, aldus Nele Lijnen.

Als derde onderdeel wijst ze op een aantal berekeningen in België die aantonen dat een basisinkomen van circa € 750 goed te financieren is binnen België.

Samen met het eurodividend van € 200 levert dat een bedrag van € 950, wat al in de buurt komt van de door de auteur wenselijk geachte € 1.100.
Onderzoek volgens de acht beschreven stappen van het NPI-voorstel) kan in België de weg aangeven waarop dat mogelijk kan worden.

Rond publicatie van het boek eind maart vinden een aantal bijeenkomsten plaats, o.a. op 5 april in Eksel vlak bij de grens tussen Nederland en België. Voor meer informatie over het boek en over vervolgacties zie de website www.winforlifeboek.be.

Reyer Brons, 27 maart 2017

Het bericht Win for Life: plan voor geleidelijke en onderbouwde invoering van basisinkomen verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.