Bezwaren basisinkomen – 5: Overheid en bureaucratie

Te afhankelijk van de overheid
Geld verschaffen aan mensen is geen overheidstaak
Een basisinkomen, dat betekent iedereen een uitkering
Basisinkomen is nooit hoog genoeg om alle bureaucratie op te heffen

In het kader van het project basisinkomen van het NPI werk ik aan een verzameling bezwaren tegen het basisinkomen. Ik heb er circa 50 verzameld en gerubriceerd in 11 thema’s, zie  Bezwaren en weerstanden tegen het basisinkomen en de invoering daarvan.
Iedereen wordt van harte uitgenodigd deze bezwaren aan te vullen, ook de toelichting daarbij en uiteraard de weerlegging of relativering.

Korte melding van de bezwaren:

 

Uitwerking

Te afhankelijk van de overheid

Toelichting
Een basisinkomen vergroot de rol van de staat, en dat is niet goed. De mensen worden nog afhankelijker van de overheid.
Aangezien de staat een basisinkomen zo weer kan opschorten en een burger met een basisinkomen (in die zin) afhankelijk is van de staat, werkt het een verticale machtsstructuur in de hand tussen burger en staat die de burger minder vrij maakt. De burger is met een basisinkomen op geen enkele manier zelfvoorzienend meer, en daarmee geheel passief en afhankelijk.

Weerlegging
Dat lijkt maar zo. De onvoorwaardelijkheid van het basisinkomen betekent dat de positie van de overheid bij de inkomensvorming sterk wordt beperkt.

  • De belastingen worden fundamenteel vereenvoudigd;
  • De vereisten die aan het basisinkomen worden gesteld zijn zeer beperkt;
  • De inkomensvorming buiten het basisinkomen wordt minimaal gereguleerd.

Op dit moment heeft de overheid via agentschappen als het UWV een enorme invloed op het dagelijks handelen van individuen die van de sociale zekerheid afhankelijk  zijn. Dat is niet meer het geval zodra eenduidig vastligt hoe hoog het basisinkomen is en daar geen verdere voorwaarden bij hoeven te worden gecontroleerd. De vrijheid die het wegvallen daarvan voor betrokkenen oplevert, is bijna niet te onderschatten.

Wel is het zo dat de overheid voor meer mensen dan nu het geval is (een deel van) het inkomen vaststelt. Dat moet dan ook periodiek bijgesteld worden, bijvoorbeeld om te indexeren voor de kosten van levensonderhoud. Ook zal politieke discussie ontstaan over andere aanpassingen, maar die discussie zal door de politieke constellatie zelden leiden tot forse aanpassingen.

Als er een OBI is ingevoerd, dan is er een politieke constellatie die uitgaat van het collectieve bezit van het productieve vermogen, waar iedereen aanspraak op mag maken.
Risico kan optreden door economische ontwikkelingen op mondiaal niveau, waardoor bijstellingen nodig zijn, maar die vinden plaats binnen het kader van die politieke constellatie.

Het is ook mogelijk de regeling van het basisinkomen te spreiden over meer lagen, bijvoorbeeld een deel door de EU (zoals Philippe van Parijs heeft voorgesteld in Het Eurodividend – een Europees Basisinkomen), een deel door de staat en een deel door de gemeente die rekening kan houden met lokale aspecten (zoals bijv,. de woningmarkt). Dat spreidt de overheidsmacht!

Dat mensen van basisinkomen passief worden en daarmee geheel afhankelijk, is een levensbeschouwelijk opvatting. Zie elders voor dat onderwerp.
Heel kort hier het volgende:

  • Uit onderzoek en experimenten blijkt het effect in termen van passiviteit erg mee te vallen: meer dan 2 tot 5% zal het niet zijn.
  • De vrees voor passiviteit verraadt een mensopvatting: de gedachte dat mensen niets doen met hun vrijheid, of alleen tot zonde vervallen, is van bijbelse aard, maar miskent de creativiteit en speelsheid, waarvoor ruimte komt.

Geld verschaffen aan mensen is geen overheidstaak

Toelichting
De overheid heeft niet als taak mensen geld te geven, of hoort zich niet zo met de gang van zaken in de maatschappij te bemoeien (en hoort alleen bij te springen wanneer dat echt nodig is)

Weerlegging
Dit is een mooie liberale of anarchistische gedachte, die ver verwijderd is van de huidige realiteit.
In Nederland krijg thans 90 % van de huishoudens iets via een regeling of een toeslag van de overheid. Iedereen kreeg of had kinderbijslag, degenen die oud genoeg worden krijgen AOW, etc.
Hooguit kan men vinden dat de taak van de overheid in deze terug gedrongen moet worden – afschaffen van deze taak is ook in het huidige stelsel onmogelijk!

Overigens: de overheid bemoeit zich met zeer veel en de beperking van die bemoeizucht heeft politieke denkers eeuwen bezig gehouden. Het thema is ideologisch geladen, maar heeft ook praktische componenten. De overheidstaak is het scheppen van een rechtvaardige samenleving en een daarbij passende verdeling van welvaart. Een simpele verdeling daarvan past een overheid zeer wel.

Een basisinkomen, dat betekent iedereen een uitkering

Toelichting
Een basisinkomen, dat betekent iedereen een uitkering, ook de mensen die het niet nodig hebben

Weerlegging
Dit is een poging tot negatieve framing die nogal gemakzuchtig over een paar zaken heen stapt.
Bijna iedereen (minstens 90 % van de huishoudens!) krijgt op dit moment steun van de overheid, meestal in de vorm van kortingen op de te betalen belasting, zoals heffingskortingen en diverse aftrekposten.
Vrijwel iedereen accepteert dat in dankbaarheid. Zeker ook degenen die het niet nodig zouden hebben!
Basisinkomen kan daar in belangrijke mate voor in de plaats komen en dan ook bruikbaar zijn om de uitkeringen en de toeslagen af te schaffen of te verminderen.
Dan hoeft het imago van profiteur niet langer vooral gekoppeld te worden aan de minst bedeelden in onze samenleving!

Basisinkomen is nooit hoog genoeg om alle bureaucratie op te heffen

Toelichting
Er zijn in Nederland eenpersoonshuishoudens waar het totaal van uitkeringen, toeslagen en heffingskortingen tussen de € 1.500 en € 2.000 per maand ligt. Weinig voorstanders van een basisinkomen durven zulke hoge bedragen voor te stellen. Dus blijft aanvulling nodig, met alle bureaucratische regelgeving en controle die daarbij hoort.

Weerlegging
Of dat zo is, moet nog blijken. De wijze van invoering is daarbij van betekenis.
Het probleem is dat een brede aandrang bestaat voor elke bijzondere situatie een oplossing in beleid te ontwikkelen. De omkering van deze gedachte is nu juist boven het OBI “linkse” en “rechtse” oplossingen mogelijk te maken, zoals individuele verzekeringen, verdien mogelijkheden op een ontreguleerde arbeidsmarkt, of nog enkele specifieke aanvullingen voor ernstige ziekten of handicaps.

 

Uitleg

Dit is een onderdeel van een (project om te komen tot een) overzicht van bezwaren en weerstanden tegen het basisinkomen en de invoering daarvan. Zie de hoofdpagina op de NPI-site.

Eerder verschenen op de VBI-site de volgende onderdelen:

Reyer Brons, 14-12-2017

Het bericht Bezwaren basisinkomen – 5: Overheid en bureaucratie verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.

Geplaatst in basisinkomen, obi.