Ferdinand Grapperhaus, nu minister van Justitie en Veiligheid, stelde in een interview dat de ongelijkheid in kansen slecht is voor de rechtsstaat. Volgens Joop Böhm kan meer gelijkheid het beste bereikt worden door de invoering van een universeel basisinkomen.

Geachte heer Grapperhaus, Excellentie,

Allereerst past het mij u te feliciteren met uw recente benoeming tot minister.

In het interview met u van 10 mei 2017 dat is afgedrukt in De Groene Amsterdammer kwam die benoeming al ter sprake. Op de vraag of er een rol in het nieuwe kabinet voor u zou zijn weggelegd, gaf u het diplomatieke antwoord: “Velen zijn geroepen, weinigen zijn uitverkoren. Ik heb in ieder geval wel de roeping om mijn nek uit te steken.” Proficiat! U hebt uw doel bereikt.

Het doel dat ik nog hoop te bereiken is de invoering van een Universeel Basisinkomen (UBI), een basisinkomen, hoog genoeg voor een onbekommerd bestaan, dat door de overheid periodiek en onvoorwaardelijk aan een ieder zal worden uitbetaald. Ik kan u zeggen dat deze open brief aan u deel uitmaakt van mijn strategie om dat doel te bereiken.

Tijdens een debatavond van “Rode Ondernemers in de PvdA” over ‘Ontslagrecht in Beweging’ bood ik u op 18 juni 2013 een UBI-flyer aan waarop u geïnteresseerd reageerde en mij toezegde zich er weer eens in te zullen verdiepen. Blijkens uw uitlatingen in het interview van 10 mei jl. is daar weinig van terecht gekomen. Maar als ik lees dat u zich ergert aan “hoe de politiek versplintert en de polemiek almaar platter wordt, zonder dat er wordt nagedacht over constructieve oplossingen”, dan zie ik toch nog een lichtpuntje.

Het Universeel Basisinkomen (UBI) kan namelijk als weinig andere ideeën leiden tot constructieve oplossingen. In de kern draait het volgens u om de verdeling van kansen in de maatschappij en de rol van de overheid daarin. Een UBI biedt daarvoor de oplossing. Mensen kunnen leven van hun UBI en uitzien naar kansen om werk te vinden dat hen boeit en waar hun ambitie naar uitgaat. Het geld dat in ruil voor het werk wordt ontvangen is dan van minder belang dan de voldoening die het werk hen geeft!

U bent ook van mening dat Nederland een democratische rechtsstaat is, maar is dat wel zo? De kiezer kan stemmen op een persoon van de politieke partij van zijn keuze. Maar die partij voert vervolgens een beleid uit dat de belangen behartigt van de achterban en van lobbyisten. Het gezamenlijk belang van de samenleving komt daardoor op de tocht te staan. Ons kiessysteem leidt daardoor tot een nepdemocratie. Het is daarom hard aan vervanging toe!

In een rechtsstaat mag worden verwacht dat de overheid opkomt voor de zwakkere in de samenleving en het gezamenlijk belang van de bevolking. In een welvarende rechtsstaat is er geen armoede en geen behoefte aan voedselbanken en schuldhulpverlening. Er is een UBI waardoor iedere inwoner zich gerespecteerd voelt en zich medeverantwoordelijk voelt voor het reilen en zeilen van de maatschappij.

Artikel 25 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bepaalt ondermeer “Een ieder heeft recht op een levensstandaard, die hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin, waaronder inbegrepen voeding, kleding, huisvesting en geneeskundige verzorging en de noodzakelijke sociale diensten.” Maar de rechterlijke macht bekommert zich er niet om dat er in ons land wel welvaart is, maar dat het vele ingezetenen desondanks aan welzijn ontbreekt.

Het belastingstelsel moet gebaseerd zijn op het principe dat iedere burger er naar draagkracht aan meebetaalt. Het huidige belastingstelsel schiet daarin schromelijk tekort. Dat leidt tot grote ongelijkheid die funest is voor onze samenleving. Professor Henk de Vos wijst in zijn artikel ‘Kan het kapitalisme de democratie in stand houden?’ op zijn blog TOEGEPASTE SOCIALE WETENSCHAP ook op de gevaren van die ongelijkheid. Ik bepleit daarom de invoering van een te ontvangen belasting (het UBI) om de schadelijke inkomenseffecten van de te betalen belasting te corrigeren.

Men moet op de overheid kunnen vertrouwen. Gepensioneerden moeten ervan op aan kunnen dat zij het pensioen zullen ontvangen dat hen in het vooruitzicht is gesteld. Hun pensioen, waarvoor tientallen jaren premie is betaald, kan beschouwd worden als ‘uitgesteld loon’. Ik pleit ervoor dat de rechten en plichten van het pensioenstelsel door de overheid van de pensioenfondsen worden overgenomen. Ouderen hebben behoefte aan betrouwbare inkomsten. Hun inkomsten moeten niet afhankelijk zijn van een beleggingsresultaat of van nieuwe regelgeving die hen dupeert met hoge koopkrachtdaling!

Door de pensioenen te baseren op de afgedragen inkomstenbelasting kan een simpel en eerlijk staatspensioen worden gerealiseerd. De overheid betaalt mensen dan vanaf een bepaalde leeftijd een staatspensioen uit dat gebaseerd is op de inkomsten uit hun werkzame verleden, als aanvulling op het UBI waar iedereen recht op heeft.

U vertolkt naadloos mijn mening wanneer u zegt: “Volgens mijn definitie komt het erop neer dat een overheid dient te waarborgen dat iedereen aan de samenleving kan deelnemen volgens de beginselen van gelijkheid, vrijheid en rechtvaardigheid. Equality of resources betekent dat iedereen bij geboorte aanspraak heeft op dezelfde kansen en mogelijkheden in de maatschappij”. Maar volgens mij is dat alleen te realiseren door een UBI in te voeren! Of hebt u een beter idee?

Voor de vele zzp’ers, kunstenaars en flexwerkers is de invoering van een UBI een zegen. Het geeft een vaste basis aan hun bestaan. Een UBI zal ook dikwijls kunnen voorkomen dat relaties stranden als gevolg van financiële problemen. Bovendien geeft het de financieel zwakkere partij (vaak de vrouw) steun wanneer een relatie dreigt uiteen te vallen. Het maakt vrouwen tevens minder kwetsbaar bij dreigend intimiderend machtsmisbruik. Het UBI is vooral ‘vrouwvriendelijk’!

Ook op uw vakgebied biedt het UBI enorm veel voordelen. Thomas More wist meer dan 500 jaar geleden al dat je, om diefstal te voorkomen, mensen van geld zou moeten voorzien. Met een UBI zal veel misdaad worden voorkomen. Daardoor is er minder politie nodig op straat en kunnen strafzaken worden uitgezocht die anders door tijdgebrek zouden blijven liggen. Bovendien kan de rechterlijke macht de achterstanden inlopen die door tijdnood zijn ontstaan.

Wanneer misdadigers geïnterneerd worden kan hun UBI worden ingehouden als tegemoetkoming in de kosten. Zodra ze op vrije voeten komen krijgen ze weer zelf de beschikking over hun UBI, zodat ze direct na hun vrijlating weer over eigen geld kunnen beschikken. Veel gevangenen vallen na hun detentie terug in strafbaar gedrag wat leidt tot overlast, onveiligheid en hoge maatschappelijke kosten. Met een UBI zal dat veel minder vaak voorkomen.

In feite is een UBI ook een kwestie van fatsoen, van beschaving. Niemand zal van mening zijn dat gevangenen de kosten van hun detentie zelf maar moeten ophoesten. Maar waarom moeten mensen met een smetteloos blazoen dan wel zelf de kosten van het bestaan opbrengen?

Onderzoek door het SCP heeft uitgewezen dat arme mensen 7 jaar korter leven dan hun rijke landgenoten.^[1] Korter leven kan dus worden voorkomen door een UBI in te voeren. Is er geen sprake van ‘dood door schuld’ wanneer de politieke macht nalaat een UBI in te voeren om daarmee vroegtijdig sterven te voorkomen?

U stelt: “De vrijemarkteconomie heeft ervoor gezorgd dat in onze meritocratische samenleving een steeds grotere groep uit de boot valt. Het gaat om mensen die hun baan zijn kwijtgeraakt en nooit meer aan de bak komen. Ze worden het “precariaat” genoemd. Daar maak ik me grote zorgen over.” Volgens mij heeft Guy Standing (mede-oprichter van Basic Income Earth Network – BIEN) het woord ‘precariat’ bedacht. Hij schreef erover in zijn boek (pdf) The Precariat. The New Dangerous Class.

Regeren is vooruitzien. We leven in een periode waarin steeds meer betaald werk wordt overgenomen door robots. Robots doen het werk sneller en beter dan de mens. Dat is goed voor de economie. Maar mensen raken daardoor werkgelegenheid kwijt, waardoor zij minder inkomsten krijgen. Dat stagneert de economie, want door minder koopkracht neemt de vraag naar producten af. Met de invoering van een UBI kan dat euvel gelukkig worden hersteld. Het is trouwens eerlijk wanneer bedrijven extra belasting gaan betalen voor de vervanging van mensen door robots. Het profijt daarvan zou voor een belangrijk deel ten goede moeten komen aan onze samenleving!

Over het basisinkomen gaat u in het interview trouwens wel erg kort door de bocht. U beweert: “Ik ben niet voor een basisinkomen; dat is mensen maatschappelijk afkopen, in wezen vergelijkbaar met de WAO in de jaren negentig waar bijna een miljoen ‘zieke’ mensen in werden geduwd.” Dat is appels met peren vergelijken! U vergelijkt een basisinkomen met een uitkering, terwijl het basisinkomen er juist is om uitkeringen te voorkomen! Door invoering van een UBI worden veel uitkeringen namelijk overbodig.

Ik hoop dat u uw mening over het Universeel Basisinkomen zult willen heroverwegen. Mag ik daarna van u horen of uw afwijzende houding ten opzichte van het UBI door dit schrijven aan het wankelen is gebracht? Ik popel om dat van u te vernemen.

Met vriendelijke groet,

Joop Böhm,
Amersfoort, 2 november 2017

^{1. Zie bijvoorbeeld ook het artikel Gezonde levensverwachting korter bij de lage inkomens van het Centraal Bureau voor de Statistiek↩}

Het bericht Open brief aan de Minister van Justitie en Veiligheid, Ferdinand Grapperhaus verscheen eerst op Vereniging Basisinkomen.